|
T.C. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
ESAS NO : 2020/390 KARAR NO : 2020/473 KARAR TR : 13/07/2020 |
ÖZET: Davalı kurum bünyesinde 6' şar aylık sözleşmelerle, yerli misafir sanatçı unvanı ile sahne makinisti olarak görev yapan davacının; iş sözleşmesinin ve ilişkisinin muvazaalı olduğunun tespiti ile fazla mesai ücreti, ulusal, bayram ve genel tatil alacağı, hafta tatili alacağı, fark ücret alacağı ve ikramiye alacağının faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle açılan davanın, İDARİ YARGI YERİNDE çözümlenmesi gerektiği hk. |
K A R A R
Davacı : O.Ç.
Vekili : Av. H.F.K.
Davalı : Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü
Vekili : Av. A.Ö.Ş.
O L A Y: Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin 01.12.2013 tarihinde şirket işçisi olarak davalı kurumda çalışmaya başladığını, 16.01.2015tarihinden itibaren yerli misafir sanatçı unvanı ile sözleşmeli olarak davalı kurumda atölye personeli (sahne makinisti) görevini yürüttüğünü, müvekkilinin iş sözleşmesinin her yıl zincirleme şekilde yenilenmeye devam edildiğini, müvekkilinin kadrolu çalışanlarla aynı şartlarda ve 30 tam gün boyunca çalışmasına rağmen prim gününün eksik yatırıldığını, ücretli yıllık izin ve ücretli hafta tatili hakkı olmasına rağmen bu haklarının müvekkiline kullandırmadığını, müvekkilinin çalıştığı süre boyunca haftanın 6 günü çalışma yaptığını ve programa göre haftada en az 60 saat çalışma yaptığını, müvekkilinin haftalık çalışma saatinin 80 saate kadar ulaştığını, ancak ücretlerinin kendisine ödenmediğini, bu nedenlerle öncelikle müvekkili ile davalı arasında akdedilen iş sözleşmesinin ve iş ilişkisinin muvazaalı olduğunun tespitine, 1.000 TL fazla mesai ücreti, 750 TL UBGT alacağı 750 TL hafta tatili alacağı, 750 TL fark ücret alacağı, 750 TL ikramiye alacağının davalıdan tahsiline karar verilmesi istemiyle 07/12/2018 tarihinde adli yargı yerinde dava açmıştır.
SAMSUN 1. İŞ MAHKEMESİ: 14/11/2019 gün, E:2018/892, K:2019/788 sayılı dosyada, Konu ile ilgili Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin E:2018/1927 K: 2018/4677 sayılı ilamı ile Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin E:2016/12461, K:2016/13666 sayılı ilamına yer vererek "davalı kurum nezdinde sözleşmeli olarak misafir sanatçı olarak istihdam edilen davacının idari sözleşme ile istihdam edildiği, statü hukukuna tabi olduğu ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işçi niteliğinin bulunmadığı, dolayısı ile görevli yargı yerinin idare mahkemeleri olduğu kanaati ile" "HMK'nın 114/1 -b, 115/2 md.leri gereğince dava şartı bulunmadığından davanın usulden reddine" kararı vermiş, karar istinaf edilmeksizin 24/12/2019 tarihinde kesinleşmiştir.
Davacı vekili benzer taleple idari yargı yerinde dava açmıştır.
SAMSUN 3. İDARE MAHKEMESİ: 16/04/2020 tarih ve 2020/19 sayılı kararla "506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 2. maddesinde “Bir hizmet akdine dayanarak bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılanlar bu kanuna göre sigortalı sayılırlar...” denilmiş, aynı Yasanın “Uyuşmazlıkların Çözüm Yeri” Başlıklı 134. maddesinde, “Bu kanunun uygulanmasından doğan uyuşmazlıklar, yetkili iş mahkemelerinde veya bu davalara bakmakla görevli mahkemelerde görülür” hükmüne yer verilmiş; 506 sayılı yasa hükümleri 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 106. maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. 5510 sayılı Kanunun 3.maddesinde; kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişi sigortalı olarak tanımlanmış; 79.madde ile başlayan Dördüncü Kısmında, primlere ilişkin hükümlere yer verilmiş; 101. maddesinde “Bu kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklar İş Mahkemelerinde görülür” denilmiştir.
4857 sayılı İş Kanununun 1 .maddesinde, Kanunun amacının, işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartlan ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemek olduğu belirtilmiş; aynı zamanda, bakılan davanın da konusunu oluşturan “İş Sözleşmesi, Türleri ve Feshi” hususuna Kanunun 8.maddesi ve devamında; kıdem tazminatı, ücretli izin, bildirim süresinden kaynaklanan yükümlülük ve haklara ilişkin hususlara ise, Kanunun değişik maddelerinde yer verilmiştir.
Diğer taraftan; 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 1. maddesinde, “İş Kanunu’na göre işçi sayılan kimselerle (o kanunun değiştirilen ikinci maddesinin Ç, D ve E fıkralarında istisna edilen işlerde çalışanlar hariç) işveren veya işveren vekilleri arasında iş akdinden veya İş Kanunu’na dayanan her türlü hak iddialarından doğan hukuk uyuşmazlıklarının çözülmesi ile görevli olarak lüzum görülen yerlerde iş mahkemeleri kurulur." hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; bir hizmet akdine dayanarak bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılanların 506 sayılı Kanun uyarınca ve 5510 sayılı Kanun uyarınca da sigortalı sayılacağı, 5510 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasından kaynaklanan uyuşmazlıkların İş Mahkemelerinde görüleceği, iş sözleşmesinin türlerine, feshine, kıdem tazminatı, ücretli izin, bildirim süresinden kaynaklanan yükümlülük ve haklara ilişkin hususlara 4857 sayılı İş Kanununda yer verildiği, bu taleplerden kaynaklanan uyuşmazlıkların görüm ve çözümünde idare mahkemelerinin değil adli yargının görevli olacağı açıktır.
Dava dosyasının incelenmesinden; davacının, davalı idare bünyesinde şirket işçisi olarak 01.12.2013 tarihinde çalışmaya başladığı, 16.01.2015 tarihinden itibaren birer yıllık sözleşmelerle sözleşmeli misafir sanatçı statüsünde sahne makinisti olarak görev yapmaya devam ettiği, tarafına yapılması gereken ödemelerin yapılmadığından bahisle, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacağının, hafta tatil ücret alacağının, fazla mesai ücreti alacağının, fark ücreti alacağının ve ikramiye alacağının bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faizi ile birlikte tazmini istemiyle Samsun 1. İş Mahkemesi nezdinde alacak davası açıldığı, anılan Mahkemenin 14.11.2019 tarih ve E:2018/892, K:2019/788 sayılı kararı ile "davacının, idari sözleşme ile istihdam edildiği, statü hukukuna tabi olduğu ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işçi niteliğinin bulunmadığı, dolayısıyla görevli yargı yerinin İdare Mahkemeleri olduğu" gerekçesiyle davanın görev yönünden reddine karar verildiği ve bu kararın 24.12.2019 tarihinde kesinleştiği, anılan görev ret kararı üzerine davacı tarafından, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacağı, hafta tatil ücret alacağı, fazla mesai ücreti alacağı, fark ücreti alacağı ve ikramiye alacağı toplamına karşılık 4.000-TL'nin bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faizi ile birlikte tazmini istemiyle bakılan davanın açıldığı görülmektedir.
Bakılan davada; davacının çalışma biçimi ile idareyle imzalanan sözleşme hükümlerine bakıldığında; davacı ile davalı kurum arasındaki hukuki ilişkide hizmet akdinin denetim, gözetim, zaman, bağımlılık ve ücret unsurlarının bulunduğu, davacının çalışmalarının 506 ve 5510 sayılı Yasalar kapsamında gerçekleştiği, sigortasının bu kapsamda yatırıldığı, taraflar arasında, idari sözleşmenin asli unsurları olan, idarenin tek taraflı, üstün hak ve yetkilerle donatılmasına yönelik kuralların bulunmadığı; taraflar arasında hizmet ilişkisinin mevcut olduğu, sözleşmelerin içeriğinde davacının, 657 sayılı Yasaya tabi olduğu yönünde ibarenin bulunmadığı, davacının tazminat taleplerinin davacının idare ile yapmış olduğu iş akdinden kaynaklanan bir uyuşmazlık olduğu, davadaki istemlerin 4857 Sayılı Yasa kapsamına girdiği, davanın görüm ve çözümünde İş Mahkemelerinin görevli olduğu sonucuna ulaşıldığından, Samsun 1. İş Mahkemesinin 14.11.2019 tarih ve E:2018/892, K:2019/788 sayılı kararı görev ret kararının kaldırılması için dosyanın Uyuşmazlık Mahkemesi'ne gönderilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle adli yargının görev alanına giren davanın 2577 sayılı Yasanın 14/3-a ve 15/1-a maddeleri uyarınca görev yönünden reddi gerektiğinden, 2247 sayılı Uyuşmazlık Mahkemesinin Kuruluş ve İşleyişi Hakkında Kanunun 19. maddesi uyarınca önceki görevsizlik kararına ilişkin dava dosyası ile birlikte dava dosyalarının, görevli yargı yerinin belirlenmesi için Uyuşmazlık Mahkemesine gönderilmesine ve dosya incelemesinin bu konuda Uyuşmazlık Mahkemesi'nce karar verilinceye kadar ertelenmesine" karar vererek 15/06/2020 tarih ve 2020/19 esas sayılı üst yazı ile Mahkememize müracaat etmiştir.
İNCELEME VE GEREKÇE:
Uyuşmazlık Mahkemesi’nin, Hicabi DURSUN’un Başkanlığında, Üyeler: Şükrü BOZER, Mehmet AKSU, Birol SONER, Aydemir TUNÇ, Nurdane TOPUZ ve Ahmet ARSLAN'ın katılımlarıyla yapılan 13.07.2020 günlü toplantısında:
I-İLK İNCELEME:
Dosya üzerinde 2247 sayılı Yasa’nın 27. maddesi uyarınca yapılan incelemeye göre; İdare Mahkemesince, 2247 sayılı Yasa’nın 19. maddesine göre başvuruda bulunulmuş olduğu, Mahkemece idari yargı dosyasının ekinde adli yargı dosyası ile birlikte Uyuşmazlık Mahkemesi’ne gönderildiği ve usule ilişkin herhangi bir noksanlık bulunmadığı anlaşıldığından görev uyuşmazlığının esasının incelenmesine oy birliği ile karar verildi.
II-ESASIN İNCELENMESİ: Raportör-Hâkim Engin SELİMOĞLU’nun, davanın çözümünde idari yargının görevli olduğu yolundaki raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Halil İbrahim ÇİFTÇİ ile Danıştay Savcısı Yakup BAL’ın davada idari yargının görevli olduğu yolundaki sözlü açıklamaları da dinlendikten sonra GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:
Dava, davalı kurum bünyesinde 16.01.2015 tarihinden bu yana 6' şar aylık sözleşmelerle, yerli misafir sanatçı unvanı ile sahne makinisti olarak görev yapan davacının; iş sözleşmesinin ve ilişkisinin muvazaalı olduğunun tespiti ile fazla mesai ücreti, ulusal, bayram ve genel tatil alacağı, hafta tatili alacağı, fark ücret alacağı ve ikramiye alacağının faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle açılmıştır.
1309 sayılı Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanunun;
4. maddesi: "a) Genel Müzik Yöneticisi (Başorkestra Şefi niteliğinde), orkestra şefleri ve yardımcıları, başrejisör, rejisörler ve yardımcıları, koro sanatçıları, opera solistleri, orkestra sanatçıları, koro şefi ve yardımcıları, başkoreograf, bale başöğretmeni koreograflar, kordöbale şefi ve yardımcıları, bale öğretmenleri, bale sanatkarları, kostüm kraatörleri, Sanat Teknik Müdürü, bale- notatörleri, dekoratörler, başdekoratör, şan pedagogları, başkorrepetitör Devlet Opera ve Balesi sanatkar memurlarıdır.
b) Repetitörler, korrepetitörler, başdromaturg ve dramaturglar, teknik müdür, başrealizatör, başışık uzmanı, başperukacı Orkestra Müdürü (Müzisyen), suflörler, lutiyeler, kondüvitler, bale piyanistleri Devlet Opera ve Balesi uygulatıcı uzman memurlarıdır.
c) Işık uzmanları, perukacılar, realizatörler, sahne uzmanları, atelye şefleri, butaforlar, kaşörler, kostümcüler, sahne marangozları, sahne demircileri, sahne makinistleri, kopistler, sahne müdürü ve yardımcıları, akortçular, desinatörler, makyajcılar, aksesuvarcılar, sahne kunduracıları, saz tamir atelyesi şefi ve yardımcıları, opera yardımcı sınıf elemanları ile Teknik Kurul tarafından görevlerinin özelliği belirtilecek ihtısası bulunan elemanlar da Devlet Opera ve Balesi uzman memurları adını alırlar"
8. maddesi: "Devlet Opera ve Balesinde Devlet Konservatuvarı mezunları dışından da sanatkar istihdam edilebilir. Bu gibi sanatkarlar, teknik kurul tarafından sınava tabi tutularak gösterecekleri başarı ve kabiliyet derecesine göre kurulca tespit edilecek ücretlerle sanatkar olarak ve idari sözleşme ile hizmete alınırlar"
10. maddesi: "Genel Müdürlükte genel müdürle, müdürlüklerde müdürle sanatkarlar, uygulatıcı uzman memurlar ve sair sözleşmeli görevliler arasında yapılacak idari sözleşmeler noter huzurunda yapılmış sözleşmeler hükmündedir ve hiçbir harç, vergi ve resme tabi değildir"
12. maddesi: "a) Devlet Opera ve Balesi sanatkarları, uygulatıcı uzman memurlar ile uzman memurları ve stajiyerler tespit edilecek ehliyet ve iktidarları nazarı itibara alınarak aşağıda gösterilen ücretlerle çalıştırılırlar.
Stajyer ayda 1 200 TL.
Uzman memurlar ayda 800 TL. - 3 500 TL.
Uygulatıcı uzman memurlar ayda 1.000 TL. - 4 250 TL.
Sanatkar memurlar ayda 1 500 TL. - 5 500 TL.
b) Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü ile Opera ve Bale müdürlerine en yüksek sanatkar memur ücretine ilave olarak, Cumhurbaşkanınca tayin edilecek miktarda idare ve temsil ödeneği verilir"
Hükümlerini içermektedir.
Dava dosyasının incelenmesinden; davacının, davalı idare bünyesinde şirket işçisi olarak 01.12.2013 tarihinde çalışmaya başladığı, 16.01.2015 tarihinden itibaren 6' şar aylık yıllık sözleşmelerle sözleşmeli yerli misafir sanatçı statüsünde atölye personeli olarak görev yapmaya devam ettiği, tarafına yapılması gereken ödemelerin yapılmadığından bahisle, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacağının, hafta tatil ücret alacağının, fazla mesai ücreti alacağının, fark ücreti alacağının ve ikramiye alacağının bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faizi ile birlikte tazmini istemiyle Samsun 1. İş Mahkemesi nezdinde davacı adına doğduğu iddia edilen fazla mesai ile ulusal bayram ile genel ve hafta tatili ücret vs. alacaklarının tahsili istemine ilişkin alacak davası açıldığı anlaşılmıştır.
Öte yandan, davacı ile davalı Kurum arasında yenilenen “Türk Uyruklu Misafir Sanatçı Sözleşmeleri” irdelendiğinde;davacının Temsil Çalışma Grubu pozisyonunda, Atölye Elemanı ünvanında ve sigortalı olduğu; görevi karşılığı, kanuni kesintiler yapıldıktan sonra her ay içinalacağı net ücretin aylık çalışma sonunda ödeneceği; İdarenin, yurtiçinde ve yurtdışında yapılacak etkinlikler için (temsiller, konserler, turneler, festivaller vb.) sanatçıyı, Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü sanatçılarına uygulanan esaslar çerçevesinde (yolluk vererek) görevlendirebileceği; sanatçının, sözleşme süresinde, idarenin yürürlükte bulunan kanun, yönetmelik, genelge ve emirlerine uymayı kabul edeceği,sözleşme süresi içinde Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü veya Müdürlüklerince pozisyon unvanı ile ilgili verilen her türlü görevi yapmakla hükümlü olduğu; sanatçının, sözleşme süresi içinde idarenin izni olmadıkça başka kurum ve kuruluşlarda özel veya resmi görev alamayacağı, yurtiçi veya yurtdışında idarenin onayı ile başka kurumlarda sanatsal etkinliklerde görev aldığı sürede ücretsiz izinli sayılacağı; sanatçının görevinde ve hizmetin yürütülmesinde, mesai saatlerine ve çalışma programına uyumda, Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü sanatçılarına ait sözleşmenin devam ve disiplin ile ilgili hükümlerinin uygulanacağı; tarafların, sözleşmenin devamı sırasında iptaline karar verdiklerinde bu kararlarını bir ay öncesinden birbirlerine yazılı olarak bildirmek zorunda oldukları; sanatçının artistik yetenekleri veya Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü bünyesi içindeki diğer davranışları ve sanatsal çalışmalarının idarece yeterli görülmediği durumlarda 1 aylık süre beklenmeksizin bu sözleşmenin idarece iptal edilebileceği; bu durumun, sanatçı için herhangi bir yasal itiraz hakkı doğurmayacağı, sözleşmelerin süre sonunda her hangi bir bildirime gerek kalmadan sona ereceği hususlarına yer verildiği, sözleşmenin davacı sanatçı ile Müdür ve Sanat Yönetmeni tarafından karşılıklı imza altına alındığı görülmüştür.
İdare, özel hukuk kişileri gibi özel hukuk sözleşmeleri yapabildiği gibi; kamusal yetkisinin verdiği üstünlük ve ayrıcalıklara dayanarak konusu, hüküm ve koşulları bakımından özel hukuk sözleşmelerinden farklı olan sözleşmeler de yapabilir. İdare hukuku esaslarına tabi bulunan bu sözleşmeler “idari sözleşme” olarak adlandırılırlar. İdarenin, genel ehliyetini kullanarak, sözleşme serbestisi ve tarafların eşitliği gözetilerek gerçekleştirdiği sözleşmelerin tamamen özel hukuk hükümlerine tabi olması ve dolayısıyla bunların yargısal denetiminin adli yargı yerince yapılmasına karşılık, 2577 sayılı Yasa’nın idari dava türlerinin sayıldığı 2/1-c maddesinde belirtildiği üzere,kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi amacıyla ve kamusal nitelikte üstün hak ve yetkilere dayanarak yaptığı idari sözleşmelerden doğan uyuşmazlıkların görüm ve çözümünde ise, idari yargı yerleri görevli bulunmaktadır.
Davacının çalışma biçimi ile idareyle imzalanan sözleşme hükümlerine bakıldığında; idarenin 1309 sayılı Yasanın yukarıda yer verilen hükümleri uyarınca ve kamusal nitelikte üstün hak ve yetkilere dayanarak yaptığı sözleşmenin idari nitelikte olduğu tartışmasızdır. Zira sözleşmede davacının serbest iradesinden söz edilemeyeceği gibi ücretlendirmenin dahi yasal düzenleme ile belirlendiği açıktır. Kaldı ki Yasakoyucu sözleşmenin idari nitelikte olduğunu Kanunda açıkça belirtmiştir.
Buna göre; yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve davacının statüsü ile sözleşmenin niteliği dikkate alındığında, uyuşmazlığın, idare hukuku hükümlerine göre görüm ve çözümünde idari yargı yerinin görevli olduğu sonucuna varılmıştır
Açıklanan nedenlerle, davanın görüm ve çözümü idari yargı yerinin görevine girdiğinden, Samsun 3. İdare Mahkemesinin 16/04/2020 tarih ve 2020/19 sayılı başvurusunun reddine karar verilmesi gerekmiştir.
S O N U Ç: Davanın çözümünde İDARİ YARGININ görevli olduğuna,Samsun 3. İdare Mahkemesinin 16/04/2020 tarih ve 2020/19 sayılı BAŞVURUSUNUN REDDİNE, 13.07.2020 gününde OY BİRLİĞİ İLE KESİN OLARAK karar verildi.
Başkan Üye Üye Üye
Hicabi Şükrü Mehmet Birol
DURSUN BOZER AKSU SONER
Üye Üye Üye
Aydemir Nurdane Ahmet
TUNÇ TOPUZ ARSLAN