OLAY : Türkiye Petrolleri A.O. Genel Müdürlüğü Hukuk Müşavirliğinde Avukat olarak görev yapmakta iken 27.5.1996 günlü dilekçesi ile istifaen 1.7.1996 tarihi itibariyle ayrılan M. Gürcan Büyükünal, hizmet akdini 1475 sayılı İş Kanunu'nun 16/II. Maddesine göre feshettiğini ileri sürerek kıdem tazminatı ile izin ücretinin tahsili istemiyle TPAO Genel Müdürlüğü aleyhine, 26.11.1996 gününde adli yargı yerinde alacak davası açmış; TPAO Genel Müdürlüğü vekilince, karşılık dava ile, Teşekkül Kapsam Dışı Personel Yönetmeliğinin 27. maddesine göre bir aylık bekleme süresinin bitiminden önce işten ayrılan ve gerekli ihbarı yapmadan işi terk eden personelin ihbar tazminatı ödemek zorunda olduğu ileri sürülerek, adı geçenden ihbar tazminatı ile hakedilmeyen maaş ve yemek borcundan izin ücretinin tenzili suretiyle bakiye 61,983,744.- liranın tahsili talep edilmiştir.

ANKARA 4. İŞ MAHKEMESİ; 25.6.1997 gün ve E: 1996/1883, K: 1997/453 sayı ile, taraflar arasında davacının kapsam dışı personel olduğu konusunda uyuşmazlık bulunmadığı, Uyuşmazlık Mahkemesi Genel Kurulu'nun 22.1.1996 tarih ve 95/1, 96/1. sayılı kararında kapsam dışı personel statüsünde çalışanların kurumlarıyla olan uyuşmazlıklarının idari yargı yerinde çözümlenmesi gerektiğinin belirtildiği; bu durumda, davaya bakmaya idari yargının görevli olduğu gerekçesiyle, gerek alacak davası gerekse karşılık dava yönlerinden görevsizlik kararı vermiş; bu karar, temyiz edilmeyerek kesinleşmiştir. Bunun üzerine TPAO Genel Müdürlüğü vekilince, adli yargı yerindeki karşılık davanın konusu olan aynı istekle M. Gürcan Büyükünal aleyhine, 30.7.1997 gününde idari yargı yerinde dava açılmıştır.

ANKARA 3. İDARE MAHKEMESİ; 21.12.1997 gün ve E: 1997/823, K: 1997/1335 sayı ile, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2/1-a. maddesinde, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı menfaatleri ihlal edilenler tarafından iptal davası açılabileceğinin hükme bağlandığı; anılan Yasa hükmüne göre, ancak idarece tesis edilen eylem ve işlemlere karşı idari yargıda dava açılacağının açık olduğu ve idari davaların idari eylem ve işlemi tesis eden idari makamlara karşı açılabileceği; bakılan davada ise; TPAO Genel Müdürlüğünce kişi hasım gösterilmek suretiyle alacağın tahsilinin istenildiği; bu durumda, idari dava niteliğinde bulunmayan uyuşmazlığın çözümünde adli yargının görevli olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş; bu karar, DANIŞTAY ONUNCU DAİRESİ'nin 7.12.2000 gün ve E: 1998/2710, K: 2000/6294 sayılı kararıyla onanmak suretiyle kesinleşmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE: Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü'nün, Ali HÜNER'in Başkanlığında, Üyeler Dr. Mustafa KILIÇOĞLU, Ümran SAYIŞ, Bekir AKSOYLU, Ayla ALKIVILCIM, Dr. Serdar ÖZGÜLDÜR ve Hıfzı ÇUBUKLU'nun katılımlarıyla yapılan 9.7.2001 günlü toplantısında, Raportör-Hakim İsa YEĞENOĞLU' nun davacının çözümünde adli yargının görevli olduğu yolundaki raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Mustafa EKİNCİ ile Danıştay Savcısı Emin Celalettin ÖZKAN'ın davada adli yargının görevli olduğu yolundaki yazılı ve sözlü açıklamaları da dinlendikten sonra GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:

USULE İLİŞKİN İNCELEME: Dosya üzerinde 2247 sayılı Yasa'nın 27. maddesi gereğince yapılan incelemeye göre, adli ve idari yargı yerleri arasında adli yargıdaki karşılık davanın konusu bakımından anılan Yasa'nın 14. maddesinde öngörülen biçimde olumsuz görev uyuşmazlığı doğduğu ve idari yargı dosyasının, 15. maddede belirtilen yönteme uygun olarak Uyuşmazlık Mahkemesi'ne gönderildiği anlaşılmaktadır. Usule ilişkin herhangi bir noksanlık görülmemiş, esas inceleme yapılmasına oybirliği ile karar verilmiştir.

ESASA İLİŞKİN İNCELEME:

Dava, kapsam dışı statüde çalışmakta iken istifaen ayrılan personelden, Teşekkül Kapsam Dışı Personel Yönetmeliğinin 27. maddesinde öngörülen bekleme süresi bitmeden işten ayrıldığı nedeniyle ihbar tazminatı ile haketmediği maaş ve yemek borcu tutarından izin ücretinin tenzili suretiyle bakiye 61,983,744.- lira Teşekkül alacağının tahsili isteminden ibarettir.

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (T.P. A.O.), 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'ye tabi bir İktisadi Devlet Teşekkülü olup, anılan KHK.'nin 2/2. maddesinde "Teşekkül"; sermayesinin tamamı Devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan kamu iktisadi teşebbüsü olarak tanımlanmıştır.

Dava dosyasının incelenmesinden, M. Gürcan Büyükünal'ın kapsam dışı personel olarak çalıştığı ve bu konuda taraflar arasında bir ihtilaf bulunmadığı anlaşılmakta olup; Uyuşmazlık Mahkemesi'nin 1.3.1996 tarih ve 22567 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, 22.1.1996 gün ve E: 1995/1, K: 1996/1 sayılı İlke Kararı ile, özelleştirme kapsamında bulunan ya da bulunmayan Kamu İktisadi Teşebbüslerinde sözleşmeli ya da kapsam dışı statüde çalışan personelin kurumları ile ilişkilerinden doğan anlaşmazlıkların idari yargı yerinde çözümleneceği belirtilmiştir.

Ancak, anılan İlke Kararında sözü edilen anlaşmazlıklar ile, sözleşmeli ya da kapsam dışı personel tarafından idare aleyhine açılabilecek olan ve 2577 sayılı İ.Y.U.K.'nun 2/1. maddesinde sayılan iptal, tam yargı veya idari sözleşmelerden doğan idari davaların anlaşılması gerekmekte olup, kişiler aleyhine açılan davaların idari yargı yerinde görülüp çözümlenmesine hukuken olanak bulunmadığından, adli yargı yerinde TPAO Genel Müdürlüğü vekilince Teşekkül eski personeli olan şahıs aleyhine açılmış bulunan karşılık davanın ilke kararında belirtilen anlaşmazlıklar kapsamında görülemeyeceği açıktır. Bu durumda, ortada idarece kamu gücüne dayalı olarak ve idari usul ve esaslara göre re'sen ve tekyanlı biçimde tesis edilmiş bir işlem veya eylem bulunmadığı gibi, bu nitelikleri taşıyan işlem veya eylemden dolayı hak ve menfaati ihlal edilenler tarafından idare aleyhine 2577 sayılı Yasa'nın 2/1. maddesinde sayılan idari davalardan birisi olarak açılmadığı anlaşılan davanın, salt personel ile Teşekkül arasındaki hukuki ilişkinin idare hukuku kurallarına tabi olduğundan hareketle, idari yargı yerinde çözümleneceği sonucuna ulaşmak imkansızdır.

Öte yandan, 399 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejiminin düzenlenmesi (...) Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin "Teşebbüs Personelinin Yükümlülük ve Sorumlulukları" başlığını taşıyan 11/a. maddesinde, teşebbüs ve bağlı ortaklıkların genel müdür, müessese müdürü, yönetim ve danışma kurulu veya yönetim komitesi üyeleri ile her çeşit personelinin, görevleri ile ilgili olarak mensup oldukları teşebbüs veya bağlı ortaklığa verdikleri zarardan dolayı özel hukuk hükümlerine tabi bulundukları hükme bağlanmak suretiyle, kurum alacağının ilgili personelden idari usullerle değil adli yargı yerinde açılacak bir alacak davası yoluyla hükmen tahsil edilmesi yöntemi benimsenmiştir.

Belirtilen duruma göre, idari yargı yetkisine giren bir idari dava niteliğinde olmayan Teşekkül alacağının tahsili için şahıs aleyhine açılan davanın, özel hukuk hükümleri çerçevesinde görüm ve çözümünde adli yargı yeri görevli olduğundan, T.P.A.O. Genel Müdürlüğünün açtığı karşılık davada Ankara 4. İş Mahkemesi'nce verilen görevsizlik kararının kaldırılması gerekmektedir.

SONUÇ : T.P.A.O Genel Müdürlüğünce açılan davanın çözümünde ADLİ YARGININ görevli olduğuna, bu nedenle Ankara 4. İş Mahkemesi'nce 25.6.1997 gün ve E: 1996/1883, K: 1997/453 sayı ile karşılık dava yönünden verilen GÖREVSİZLİK KARARININ KALDIRILMASINA, 9.7.2001 gününde KESİN OLARAK OYBİRLİĞİ İLE karar verildi.