|
T.C. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
ESAS NO : 2021/606 KARAR NO : 2022/153 KARAR TR : 21/03/2022 |
ÖZET: Sitede mevcut su abonelerine ait su sayaçlarının yeni şebekeden parsel sınırlarına bırakılan branşman hatlarının bulunduğu yere taşınmasına ilişkin özel hukuk hükümlerine tabi abonelik sözleşmesinden kaynaklananişlemin iptali davasının ADLİ YARGI YERİNDE görülmesi gerektiği hk. |
K A R A R
Davacı : Y...S... Sitesi Yönetim Kurulu adına Ş...İ..T
Vekilleri : Av. T.M.Ö
Davalı : İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (İZSU)
Vekili : Av. C.E.Y
I. DAVA KONUSU OLAY
1. Davacı vekili, sitede mevcut 130 su abonesinin su sayaçlarının yeni şebekeden bırakılan branşman hatlarının bulunduğu yere taşınmasına ilişkin işlemin iptali talebiyle idari yargı yerinde dava açmıştır.
2. Davalı vekili, yasal savunma süresi içinde abonelik sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlığın özel hukuk hükümlerine göre adli yargı yerinde çözümlenmesi gerektiğinden bahisle görev itirazında bulunmuştur.
II. UYUŞMAZLIĞA İLİŞKİN BAŞVURU SÜRECİ
A. İdari Yargıda
3. İzmir 6. İdare Mahkemesinin 03/03/2021 tarihli ve E.2020/1726 sayılı ara kararı ile; "abonelik sözleşmesinin uygulanmasından kaynaklanmayan davada idari yargı yerinin görevli olduğu" kanaatiyle görev itirazının reddine karar verilmiştir.
4. Davalı vekili tarafından, süresi içinde verilen dilekçe ile olumlu görev uyuşmazlığı çıkarılması istemiyle başvuruda bulunulması üzerine dilekçe, dava dosyası ile birlikte Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmiştir.
B. Olumlu Görev Uyuşmazlığı Çıkarılmasına İlişkin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı Talebi
5.Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, özetle; "söz konusu taşınmazla ilgili su aboneliğinin bulunduğu, su sayaçlarının yerlerinin değiştirilmesine ilişkin işlemin abonelik sözleşmesi kapsamında uygulandığı, uyuşmazlığın özel hukuk hükümlerine tabi olduğu ve açılan davanın adli yargı yerinde görülmesi gerektiği" görüşüyle, 2247 sayılı Kanun'un 10. maddesi uyarınca olumlu görev uyuşmazlığı çıkarılmasına karar vererek dosyayı Uyuşmazlık Mahkemesine göndermiştir.
III. İLGİLİ HUKUK
A. Mevzuat
6. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15. maddesinin (d) bendinde, "Özel kanunları gereğince belediyeye ait vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarının tarh, tahakkuk ve tahsilini yapmak; vergi, resim ve harç dışındaki özel hukuk hükümlerine göre tahsili gereken doğal gaz, su, atık su ve hizmet karşılığı alacakların tahsilini yapmak veya yaptırmak" belediyenin yetki ve imtiyazları arasında sayılmıştır.
7. 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Kanun’un Ek 5. maddesinde "Bu Kanun diğer büyükşehir belediyelerinde de uygulanır" hükmüne yer verilmek suretiyle, 2560 sayılı Kanun hükümlerinin tüm büyükşehir belediyelerinde geçerli olacağı belirtilmiştir.
8. Bu Kanun'un "Görev ve Yetkiler"başlıklı 2. maddesinin bazı bölümleri şöyledir:
"İSKİ'nin görev ve yetkileri şunlardır:
...
b) Kullanılmış sular ile yağış sularının toplanması, yerleşim yerlerinden uzaklaştırılması ve zararsız bir biçimde boşaltma yerine ulaştırılması veya bu sulardan yeniden yararlanılması için abonelerden başlanarak bu suların toplanacakları veya bırakılacakları noktaya kadar her türlü tesisin etüt ve projesini yapmak veya yaptırmak; gerektiğinde bu projelere göre tesisleri kurmak ya da kurdurmak; kurulu olanları devralıp işletmek ve bunların bakım ve onarımını yapmak, yaptırmak ve gerekli yenilemelere girişmek,
...
d) Su ve kanalizasyon hizmetleri konusunda hizmet alanı içindeki belediyelere verilen görevleri yürütmek ve bu konulardaki yetkileri kullanmak..."
9. Aynı Kanun'un "Gelirler" başlıklı13.maddesininbazı bölümleri şöyledir:
" İSKİ'nin gelirleri aşağıdaki kaynaklardan sağlanır:
a) Su satışı ve kullanılmış suların uzaklaştırılmasına karşılık, tarifesine göre abonelerden alınacak ücretler,
b) Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca, su ve kanalizasyon tesislerinden yararlananlardan ilgili belediye adına alınacak katılma payları..."
10. Aynı Kanun'un "Tarife Tespit Esasları" başlıklı 23. maddesi şöyledir:
“Su satışı, kanalizasyon tesisi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması, septik çukarların boşaltılması giderleri için ayrı tarifeler yapılır. Bu tarifelerin tespitinde, yönetim ve işletme giderleri ile, amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masrafları ve % 10'dan aşağı olmayacak nispetinde bir kâr oranı esas alınır.
Tarifelerin tespiti ile tahsilâtla ilgili usul ve esaslar bir yönetmelik ile belirlenir.”
11. 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun 97. maddesi şöyledir:
"Belediyeler bu Kanunda harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkilidir. Belediye'ye tekel olarak verilmiş işler kendi özel hükümlerine tabidir."
12. İzmir Büyükşehir Belediyesi İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (İZSU) Genel Kurulunun 20/11/2013 tarihli ve 04/23 sayılı Meclis Kararı ile Su Sayaçları Yerleri Düzenleme Esasları kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.
13. İZSU Su Sayaçları Yerleri Düzenleme Esasları;
1-Abonelik ve su sayaçları,
2-Branşman tesisi,
3-Su sayaç yerleri,
4-Su sayaç yerleri düzenleme şekli,
Ana başlıklarından oluşmuştur.
-Esasların "Branşman tesisi" başlıklı 2. numaralı düzenlemesi şöyledir:
"İZSU su dağıtım şebekesinin borusu ile su sayacı arasında kalan tesisat ve donanımdan oluşur. Branşman tesisi; teknik zorunluluklar dışında, binanın numarataj aldığı cephe tarafındaki içmesuyu şebeke hattında teşkil edilecektir.
Abone tarafından temin edilen donanımda oluşacak arızaların tamirinden abone, İZSU tarafından temin edilen donanımda oluşacak arızaların tamirinden İZSU sorumludur.
Branşman tesisi, aşağıdaki kısımlardan oluşur:
• Branşman hattı (İZSU’ya ait)
• Ana kolon hattı (Aboneye ait)
• Kollektör (Abone veya İZSU’ya ait)
• Sayaç (Aboneye ait)"
-Bunun devamındaki "Branşman hattı (şube yolu)" başlıklı 2.1 numaralı düzenlemesi de şöyledir:
"İZSU su dağıtım şebeke borusu ile uygulama vanası arasında kalan tesisattan oluşur. Branşman hattı, İZSU uygulama vanasının bulunduğu kutuya kadar Tablo1’ de verilen çaplara uygun olarak tesis edilecektir."
B. Yargı Kararları
14. Anayasa Mahkemesinin 08/05/1991 tarihli ve 20865 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 14/02/1991 tarihli ve E.1990/18, K.1991/4 sayılı kararında, atık sular karşılığı alınacak bedel özelinde aynen şöyle denilmiştir:
“Vergi benzeri mali yükümlülüklerin en belirgin özellikleri (...) genellikle, bir kamu hizmeti karşılığında kamu gücüne dayanılarak tek taraflı yükletilmeleri, harç ve resme göre, daha çok ücret görünümünde olmalarıdır.
Atık su bedeli, kullanılmış suların uzaklaştırılması karşılığında yapılacak bir tarifeye ve abonman sözleşmesine göre alınmaktadır. Başka bir deyişle, idareyle kişi arasında sözleşmeyle alacak- borç ilişkisi doğmakta, ödenecek miktar İSKİ ile kişi arasında abonman sözleşmesiyle özel hukuk ilişkisi kurulmasından sonra yapılan hizmet karşılığında maliyet- kâr esasına göre belirlenmektedir. Ödemenin hukuksal dayanağı, kamu gücüne değil, tarifeye ve iki taraf arasında yapılan abonman sözleşmesine dayanmaktadır. Nitekim, ödemelerin yapılmaması durumunda İSKİ alacağını, Amme Alacaklarının Tahsili Hakkındaki Yasa’ya göre değil, özel hukuk ilişkisi içinde ilgili Yasa’ya göre alacaktır. Abone ile İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) arasında yapılan abonman sözleşmesi, daha çok “tip” sözleşme görünümündedir. Hizmetten yararlanan kişinin, sözleşmeyi idareyle birlikte düzenlemesi yerine katılımı (iltihakı) söz konusudur. Ancak bu durum, idareyle kişi arasında kurulan özel hukuk ilişkisini, kamu hukuku ilişkisine dönüştürmez. Çünkü, birçok durumda hizmetin tekel niteliği ve çok kişiye götürülme zorunluluğu, işin, çoğunlukla, tip sözleşmelerle ve kişilerin katılımıyla gerçekleşebilmesini olanaklı kılmaktadır. (...)
Açıklanan nedenlerle, atık suların uzaklaştırılması karşılığında alınan ücretlerin vergi, resim, harç benzeri mali yükümlülük olarak kabul edilmemesi gerekir.”
IV. İNCELEME VE GEREKÇE
A. İlk İnceleme
15. Uyuşmazlık Mahkemesinin Muammer TOPAL'ın başkanlığında, Üyeler Birol SONER,Nilgün TAŞ, Doğan AĞIRMAN, Aydemir TUNÇ, Nurdane TOPUZ ve Ahmet ARSLAN'ın katılımlarıyla yapılan 21/03/2022 tarihli toplantısında; 2247 sayılı Kanun'un 27.maddesi gereğince yapılan incelemeye göre, davalı vekilinin, anılan Kanun'un 10/2 maddesinde öngörülen yönteme uygun olarak yaptığı görev itirazının reddedilmesi ve 12/1. maddede belirtilen süre içinde başvuruda bulunması üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısınca, 10. maddede öngörülen biçimde, olumlu görev uyuşmazlığı çıkarıldığı ve usule ilişkin herhangi bir noksanlık bulunmadığı anlaşıldığından görev uyuşmazlığının esasının incelenmesine oy birliğiyle karar verildi.
B. Esasın İncelenmesi
16. Raportör-Hâkim Murat UÇUR'un davanın çözümünde adli yargının görevli olduğu yolundaki raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan, ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Halil İbrahim ÇİFTÇİ ile Danıştay Savcısı Yakup BAL’ın davada adli yargının görevli olduğu yolundaki sözlü açıklamaları da dinlendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
17. Dava, davacı sitede mevcut su abonelerine ait su sayaçlarının yeni şebekeden parsel sınırlarına bırakılan branşman hatlarının bulunduğu yere taşınmasına ilişkin işlemin iptaliistemiyle açılmıştır.
18. Belediye, belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisini ifade etmektedir. Böyle olmakla birlikte, bu kuruluşun kişilere sağladığı hizmete ilişkin işlem ve eylemlerinin yargısal denetimini yapacak yargı düzenini belirleyebilmek için, işlem ya da eylemin özel hukuk ilişkilerinden veya kamusal yetkilerin kullanılmasından doğup doğmadığına bakmak gerekir.
19. Yukarıda yer verilen yasal düzenlemeler ve ilgili yüksek mahkeme kararı dikkate alındığında; somut olayda, davalı belediye ile su aboneleri arasındaki abonelik sözleşmesinden kaynaklanan ve su sayaçlarının sokaktan geçen yeni ana hat şebekesinden site binasına ayrılan kolların (branşman hatlarının) bulunduğu yere taşınmasına ilişkin işlemde, söz konusu uygulamanın idare ile site sakinleri arasında abonman sözleşmesiyle kurulan özel hukuk ilişkisi çerçevesinde ve hizmet karşılığında idarece belirlenen esaslara dayanılarak gerçekleştirildiği anlaşılmıştır.
20.Yukarıda belirtilen hususlar göz önünde bulundurularak; davanın görüm ve çözümü adli yargı yerinin görevine girdiğinden, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nın başvurusunun kabulü ile İzmir 6. İdare Mahkemesinin görevlilik kararının kaldırılması gerekmiştir.
V. HÜKÜM
Açıklanan nedenlerle;
A. Davanın çözümünde ADLİ YARGI YERİNİN GÖREVLİ OLDUĞUNA,
B.Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının BAŞVURUSUNUN KABULÜ ile İzmir 6. İdare Mahkemesinin 03/03/2021 tarihli ve E.2020/1726 sayılı GÖREVLİLİK KARARININ KALDIRILMASINA,
21/03/2022 tarihinde OY BİRLİĞİ ile KESİN OLARAK karar verildi.
Başkan Üye Üye Üye
Muammer Birol Nilgün Doğan
TOPAL SONER TAŞ AĞIRMAN
Üye Üye Üye
Aydemir Nurdane Ahmet
TUNÇ TOPUZ ARSLAN