OLAY : Merkezi Mersin olmak üzere kurulmuş bulunan Otistik Engelli Çocukları Koruma ve Eğitim Derneğinin kuruluş bildirisi ve tüzüğü, 27.10.1999 gününde Mersin İl Emniyet Müdürlüğüne teslim edilmiş olup, kuruluş evrakının İçişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliğince incelenmesi sonucunda: 2908 sayılı Dernekler Kanunu'nun geçici 6. maddesinde, 88. maddede belirtilen federasyon ve konfederasyonların kurulmasını izleyen 3 ay içerisinde bunlara katılmayan sakatlara yardım amacıyla kurulmuş derneklerin kendiliğinden dağılmış sayılacağının ve 55. maddeye göre tasfiye edileceklerinin hükme bağlandığı; sakat dernekleri federasyonlarının oluşturulması, konfederasyonun kurulması ve derneklerin federasyonlara üyeliklerinin gerçekleştirilmesi sürecinin 7.10.1985 tarihinde tamamlanmış bulunduğu; bu süre bittiği halde çeşitli nedenlerle federasyonlara üye olmayan derneklerin kanun gereğince tasfiye edilmelerinin zorunlu olduğu; bu nedenle, dernek evrakının İl Emniyet Müdürlüğüne getirilerek tasfiye işleminin yapılacağı hususu, 28.3.2000 günlü Valilik yazısı ile adıgeçen Dernek Başkanlığına bildirilmiştir.

Davacı Dernek Başkanı tarafından, sözkonusu Valilik işleminin iptali istemiyle, idari yargı yerinde dava açılmıştır.

ADANA 2. İDARE MAHKEMESİ; 18.4.2000 gün ve E: 2000/305, K: 2000/319 sayı ile, Dernekler Kanunu'nun gerek muhakeme usulüne ilişkin 74. maddesinin birinci fıkrasında, bu Kanunla ilgili olarak hukuk mahkemelerinde bakılacak davalarda basit yargılama usulünün uygulanacağının belirtilmesi, gerekse tasfiyeyle ilgili olmamakla birlikte derneklerin valiliklerce faaliyetten alıkonulması halinde idari kararın asliye hukuk mahkemesinin onayına sunulacağının hükme bağlanması karşısında, Dernekler Kanunu uyarınca derneğin tasfiye edileceği yolundaki idari karara karşı açılacak davalara bakmaya adli yargının görevli olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş; bu karar, temyiz edilmeyerek kesinleşmiştir.

Davacı Dernek Başkanı, bu kez, aynı istekle 5.5.2000 gününde adli yargı yerinde dava açmıştır.

MERSİN 3. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ; 2.10.2000 gün ve E: 2000/416, K: 2000/768 sayı ile, dosyadaki belge ve bilgilere göre, bu derneğin tasfiye edildiğine dair idarece verilmiş bir karar olmayıp, kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun bulunmayan derneğin tasfiye edileceği yolundaki karara karşı dava açıldığının anlaşıldığı; davalı idare tarafından yapılan mevcut işlem ile bunun sonucu yapılması gereken işlem idari bir işlem olduğundan, her türlü idari işlemin iptali davalarında idari yargının görevli olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş; bu karar, YARGITAY 2. HUKUK DAİRESİ'nin 5.4.2001 gün ve E: 2001/3718, K: 2001/5264 sayılı kararıyla onanmak suretiyle kesinleşmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE: Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü'nün, Ali HÜNER'in Başkanlığında, Üyeler: Dr. Mustafa KILIÇOĞLU, Ümran SAYIŞ, Ayla ALKIVILCIM, Ahmet BAŞPINAR, Ertuğrul TAKA ve Hıfzı ÇUBUKLU'nun katılımlarıyla yapılan 18.11.2002 günlü toplantısında, Raportör-Hakim İsa YEĞENOĞLU' nun davanın çözümünde idari yargının görevli olduğu yolundaki raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Mustafa EKİNCİ ile Danıştay Savcısı Emin Celalettin ÖZKAN'ın davada idari yargının görevli olduğu yolundaki yazılı ve sözlü açıklamaları da dinlendikten sonra GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:

USULE İLİŞKİN İNCELEME:

Dosya üzerinde 2247 sayılı Yasa'nın 27. maddesi gereğince yapılan incelemeye göre, adli ve idari yargı yerleri arasında anılan Yasa'nın 14. maddesinde öngörülen biçimde olumsuz görev uyuşmazlığı doğduğu ve adli yargı dosyasının 15. maddede belirtilen yönteme uygun olarak, davacının istemi üzerine son görevsizlik kararını veren mahkemece Uyuşmazlık Mahkemesi'ne gönderildiği anlaşılmaktadır. Usule ilişkin herhangi bir noksanlık görülmediğinden esas inceleme yapılmasına oybirliği ile karar verildi.

ESASA İLİŞKİN İNCELEME:

Dava, Dernekler Kanunu'nun Geçici 6. maddesi gereğince kendiliğinden dağılmış sayılan derneğin aynı Kanun'un 55. maddesine göre tasfiye edileceği yolundaki Valilik işleminin iptali isteminden ibarettir.

6.10.1983 tarih ve 2908 sayılı Dernekler Kanunu'nun 88. maddesinde, sakatlara hizmet amacı ile kurulan derneklerin, Körler Federasyonu, Sağırlar Federasyonu, Ortopedik Özürlüler Federasyonu, Zihinsel Özürlüler Federasyonu olmak üzere dört federasyon teşkil etmeleri ve bu federasyonların birleşerek Türkiye Sakatlar Konfederasyonunu oluşturmalarının zorunlu olduğuna işaret edilmiş; aynı Kanun'un Geçici 6. maddesinde, 88. maddede öngörülen federasyonların ve konfederasyonun kurulmasını izleyen üç ay içinde, kurulan federasyonlara katılmayan sakatlara yardım amacı ile kurulmuş derneklerin, kendiliğinden dağılmış sayılacağı ve bu Kanunun 55. maddesine göre tasfiye edilecekleri kurala bağlanmıştır.

Anılan hükümlerden, Dernekler Kanunu'nun sakatlara hizmet amacıyla kurulan dernekler bakımından özel bir düzenlemeyi öngördüğü ve Geçici 6. madde ile de, Yasa'nın "Tüzelkişiliğin Sona Ermesi" başlıklı Beşinci Kısmında yer alan haller ( 49. Md.- Genel kurul kararıyla fesih, 50.Md.-Mahkeme kararı ile fesih, 51. Md. - Kendiliğinden dağılmış sayılma, 52. Md.- Derneklerin mahkeme kararı ile kapatılması, 53. Md.- Suç kaynağı haline gelen derneklerin kapatılması, 54. Md.- Derneklerin valiliklerce faaliyetten alıkonulması ) dışında ve farklı bir nedenle tüzelkişiliği sona erdiren "kendiliğinden dağılmış sayılma" halinin getirildiği ve doğrudan 55. maddeye göre tasfiye edilecekleri öngörülmekle de, derneğin iradesi veya mahkeme kararı bulunmaksızın tüzel kişiliğin idarece sona erdirilmesinin bağlı yetki olarak düzenlendiği anlaşılmaktadır.

Belirtilen duruma göre, Yasa ile idareye verilen yetkiye dayanılarak, re'sen ve tek yanlı olarak tesis edilen işlemin iptali istemiyle açılan davanın, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun idari dava türlerinin sayıldığı 2. maddesinin ( 1/a ). bendinde belirtilen iptal davaları kapsamında bulunması karşısında, uyuşmazlığa konu edilen davanın görüm ve çözümünde idari yargı yerleri görevli bulunmaktadır.

Dernekler Kanunu'nun 74. maddesinde yer alan "Bu Kanunla ilgili olarak hukuk mahkemelerinde bakılacak davalarda basit yargılama usulü uygulanır." hükmü, yukarıda işaret edilen 50, 51, 52, 53 ve 54. maddelerinde olduğu gibi açıkça görevli kılınan asliye ve sulh hukuk mahkemelerinde uygulanacak yargılama usulünü belirtmekte olup, bu Kanun'dan doğan uyuşmazlıkları çözümlemekle görevli yargı yerini belirleyen bir hüküm değildir.

Açıklanan nedenlerle, Adana 2. İdare Mahkemesi'nce verilen görevsizlik kararının kaldırılması gerekmektedir.

SONUÇ : Davanın çözümünde İDARİ YARGININ görevli olduğuna, bu nedenle Adana 2. İdare Mahkemesi'nin 18.4.2000 gün ve E: 2000/305, K: 2000/319 sayılı GÖREVSİZLİK KARARININ KALDIRILMASINA, 18.11.2002 gününde KESİN OLARAK OYBİRLİĞİ İLE karar verildi.