|
T.C. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
ESAS NO : 2021/238 KARAR NO : 2021/294 KARAR TR : 03/05/2021 |
ÖZET: Davalı Kocaeli Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (İSU) tarafından abonesiz ve kaçak su kullanıldığı iddiasıyla tahakkuk ettirilen para cezasının iptali istemiyle açılan davanın, İDARİ YARGI YERİNDE çözümlenmesi gerektiği hk. |
K A R A R
Davacı : M.Ç.
Davalı : Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İSU Genel Müdürlüğü
Vekili : Av. M.S.K.
I. DAVA KONUSU OLAY
1. Davacı; ikâmetgahının çatı katında İSU görevlilerince 13/11/2019 tarihinde yapılan kontrollerde eskiden su deposuna bağlı olan fakat kendisi tarafından hiç kullanılmayan su tesisatı tespit edilerek ceza makbuzu tanzim edildiğinden bahisle, hakkında düzenlenmiş olan cezanın iptaline karar verilmesi istemiyle adli yargı yerine müracaat etmiştir.
II. UYUŞMAZLIĞA İLİŞKİN BAŞVURU SÜRECİ
A. Adli Yargıda
2. Körfez Sulh Ceza Hâkimliği 22/06/2020 tarihli ve D.İş. 2019/1423 sayılı kararıyla; başvuruya bakmakla görev ve yetkili merciinin Kocaeli İdare Mahkemeleri olduğundan bahisle başvurunun görev yönünden reddine dair verilen karar 22/06/2020 tarihinde kesinleşmiştir. Kararın ilgili kısmı şöyledir:
"... her ne kadar başvuran, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İSU Genel Müdürlüğü tarafından hakkında düzenlenen söz konusu ceza tutanağına süresinde Hakimliğimiz nezdinde başvuruda bulunmuş ise de; 2560 sayı Kanunun İSU Tarifeler Yönetmeliğinin 38/A.l maddesine aykırı usulsüz su kullanımı kanun hükümlerine göre verilen para cezalarına karşı cezanın tebliğ tarihinden itibaren en geç yedi gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebileceği, 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 3/1-a maddesinde belirtildiği üzere Kabahatler Kanunun; idari yaptırım kararlarına karşı kanun yoluna ilişkin hükümlerinin, diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmaması halinde uygulanabileceği, bu nedenle başvuruya bakmakla görev ve yetkili merciinin Kocaeli İdare Mahkemeleri olduğundan başvurunun görev yönünden reddine dair ... karar verilmiştir.
..."
3. Davacı, aynı yöndeki taleple bu kez idari yargı yerinde dava açmıştır.
B. İdari Yargıda
4. Kocaeli 1. İdare Mahkemesince E.2020/887 sayılı dosyada, davanın adlî yargı yerinde çözümlenmesi gerektiği sonucuna varıldığından bahisle, görevli yargı yerinin belirlenmesi için dosyaların Uyuşmazlık Mahkemesine gönderilmesine, Uyuşmazlık Mahkemesi kararına kadar uyuşmazlığın incelemesinin ertelenmesine 30/12/2020 tarihinde karar verilmiştir. Kararın ilgili kısmı şöyledir:
"...sözkonusu uyuşmazlık; taraflar arasında yapılmış birsu aboneliği sözleşmesi olmaksızın abonesiz ve sayaçsız kaçak su kullanılmasından kaynaklanan bir uyuşmazlık olduğundan, başka bir ifadeyle (kamu hukuku kurallarına tâbi) idari sözleşmenin uygulanmasından kaynaklanan bir uyuşmazlık olmadığından, açılan bu davanın adlî yargı yerinde çözümlenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
..."
III. İLGİLİ HUKUK
A. Mevzuat
5. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun "İdari dava türleri ve idari yargı yetkisinin sınırı" başlıklı 2. maddesi şöyledir:
"1. (Değişik: 10/6/1994 - 4001/1 md.) İdari dava türleri şunlardır:
a) (İptal: Anayasa Mahkemesinin 21/9/1995 tarihli ve E:1995/27, K:1995/47 sayılı kararı ile; Yeniden Düzenleme: 8/6/2000-4577/5 md.) İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davaları,
b) İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları
c) (Değişik: 18/12/1999-4492/6 md.) Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar.
2. İdari yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlıdır. İdari mahkemeler; yerindelik denetimi yapamazlar, yürütme görevinin kanunlarda ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya idarenin takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı veremezler."
6. Kocaeli Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Tarifeler ve Abone Hizmetleri
Yönetmeliği 'nin;
- "Kaçak su kullanımı" başlıklı 38. maddesi şöyledir:
" (1) Kaçak Su Kullanımı; abone olmadan su dağıtım şebeke hattından veya şube
yolundan İdareye ait kuyu veya kaynaktan delerek, boru döşeyerek, motor bağlayarak veya farklı surette su temin etmek, abone olup da sayaçsız veya sayacı işletmeyecek herhangi bir tertibatla su kullanmaktır.
a) Abonesiz ve sayaçsız su kullananlar: Tespit edildiklerinde kaçak su bağlantısı ortadan kaldırılır, su kullanımı engellenir, ceza tahakkuku yapılır. Kaçak kullanımın süresi ve kaçak tüketim miktarı tahakkuk edecek ceza tutarına esas oluşturur. Kaçak kullanımın başlangıç tarihinin tespit edilemediği durumlarda kullanıcının 12 aydan beri su tüketildiği kabul edilir. Buna göre;
1) Konutlarda aylık 15 m³ su tüketildiği farz edilerek, yürürlükteki konut ikinci tarifesinin 3 katı bedelle ceza tahakkuk ettirilir. Bu hesap (kullanım süresi veya 12 ay x 15 m³) x (tarife bedeli x 3) formülüyle yapılır.
2) Birden fazla tuvalet ve lavabosu bulunmayan ve faaliyetinin ana unsuru olarak su kullanılmayan ofis, büfe, bakkal gibi işyerlerinde aylık 10 m³, diğer işyerlerinde ise aylık 30 m³su tüketildiği farz edilerek yürürlükteki işyeri tarifesinin 3 katı bedelle ceza tahakkuk ettirilir. Bu hesap (Kullanım süresi veya 12 ay x 10 veya 30 m³) x ( Tarife bedeli x 3) formülüyle yapılır.
3) İnşaatlarda kullanılan su miktarı (Toplam İnşaat alanı/2 = m³) formülüne göre hesaplanır ve inşaat tarifesinin 3 katı bedelle ceza tahakkuku yapılır.
4) Sanayi kuruluşlarında ve diğer abonelerde 100 m³ den az olmamak kaydıyla, emsalleriyle de karşılaştırılarak bulunacak aylık tüketim miktarına yürürlükteki tarifesinin 3 katı bedelle ceza tahakkuk ettirilir. Bu hesap (Kullanım süresi veya 12 ay x 100 m³ veya emsal m³) x ( Tarife bedeli x 3) formülüyle yapılır.
5) Kaçak su kullanımının aynı yerde tekrarı durumunda ilk tespitteki tarihten tekrar tespit tarihine kadar geçen dönem için yukarıdaki alt bentlere göre hesaplanan tahakkukun 2 katı bedelle ceza alınır. Ayrıca abone hakkında kanuni işlemlere başlanır.
b) Aboneli ve sayaçsız su kullanımı: Bir abonesi olup da sayacının sökülmesi yoluyla sayaçtan geçirmeden doğrudan veya bir tertibat kurularak su alındığı durumlarda abone kaçak su kullanıyor kabul edilir. Sayacın çalışmasının kasten engellendiği ve devre dışı bırakıldığı haller de kaçak kullanım kapsamında değerlendirilir. Bu şekilde su kullanımı yapanlar tespit edildiğinde bu maddenin (a) bendinde belirtilen şekilde işlem yapılır.
c) Kaçak su kullanımı ceza tahakkuklarına su bedeli ile birlikte hesaplanan Katma Değer Vergisi ve Çevre Temizlik Vergisi tahakkuk ettirilir."
- "Kaçak ve usulsüz kullanıma dair diğer hususlar" başlıklı 40. maddesi şöyledir:
" (1) Kaçak ve usulsüz su kullanımı İdare tarafından görevlendirilen en az iki personel tarafından yerinde yapılacak araştırma ve soruşturma sonucu tespit edilerek tutanakla kayıt altına alınır. Tutanağın bir sureti, ilgilinin imzası alınabilirse kendisine; imzadan imtina etmesi veya ilgilinin bulunamaması halinde bu husus tutanağa geçirilerek bağımsız birimine bırakılır. Bu işlem bildirim yerine geçer. Ayrıca kaçak bağlantının fotoğrafı çekilir ve bağlantı iptal edilir.
(2) Tespit tutanağında yer alan bilgiler doğrultusunda gerekli tahakkuk işlemleri yapılır. Tahakkuklara ilişkin ödeme bildirimi ayrıca aboneye tebliğ edilir. Hakkında tutanak düzenlenen kullanıcı tutanak tarihinden itibaren 7 gün içerisinde İdareye başvurup, tutanakta belirtilen fiiliyle ilgili işlemleri yapmak, tahakkukları ödemek ve su kullanımı süreklilik arz ediyorsa abonelik sözleşmesi yapmak zorundadır.
(3) Kaçak veya usulsüz su kullanılmaya ne zaman başlanıldığının tespitinde olayın gerçek mahiyeti esastır. Her türlü delil ile ispat edilebilir. İktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan bir durumun iddia olunması halinde ispat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir.
(4) Sayaç takılarak kaçak kullanım söz konusu ise ve sayacın üzerindeki endeks ile su kullanım süresinin mütenasip olduğuna kanaat getirilirse sayacın üzerindeki endeks dikkate alınarak, kanaat getirilmez ise veya sayaçsız kaçak kullanım söz konusu ise bu Yönetmeliğin 38 inci maddesine göre işlem yapılır.
(5) İdarenin kapatmış olduğu suyu açarak kullananlar tespit edildiğinde; 3 katı açma bedeli karşılığı ceza tahakkuk ettirilir. Sayaçsız olarak kullanım söz konusu ise abonenin türüne göre bu Yönetmeliğin 38 inci maddesine göre işlem yapılır.
(6) Temin ettiği suyu daimi veya geçici bağlantı yaparak veya naklederek bir başkasına satan veya kullandıran aboneler tespit edildiğinde satın alanlar veya kullananlarla birlikte her bir kişi veya tüzel kişiye ayrı ayrı olmak üzere aşağıdaki yaptırımlar uygulanır:
a) Bağlantı sayaçtan sonra yapılmışsa usulsüz su verenin son tahakkuk miktarının 3 katı su tüketim bedeli abonenin türüne göre tarife bedeli üzerinden ceza tahakkuku yapılır.
b) Bağlantı sayaçtan önce yapılmışsa, kaçak su kullananlara uygulanan işlemler yürütülür ve tüketmiş oldukları su miktarı, ortalama tüketim miktarına göre hesaplanır ve tarife bedelinin 10 katı üzerinden ceza tahakkuku yapılır. Yasal işlemler başlatılır.
c) Gemilere sayaçtan geçirilerek su satışı yapıldığı tespit edildiğinde abonenin son tahakkuk miktarının tarife bedelinin 5 katı üzerinden ceza tahakkuku yapılır.
d) Gemilere sayaçtan geçirmeden su satışı yapıldığı tespit edildiğinde aboneye kaçak su
kullananlara uygulanan işlemler yürütülür ve tüketmiş oldukları su miktarı, ortalama tüketim miktarına göre hesaplanır ve tarife bedelinin 10 katı üzerinden ceza tahakkuku yapılır. Yasal işlemler başlatılır.
(7) Abonenin faaliyet türüne göre farklı abone grubundan su tükettiğinin tespit edilmesi halinde; düşük tarife bedelinden su kullanılan dönemler için güncel tarife bedeline göre fark tahakkuku hesaplanır, yüksek tarife bedelinden su kullanılan dönemler için tahakkuk düzeltmesi yapılır."
B. Yargı Kararları
7. Danıştay Sekizinci Dairesinin 14/11/2007 tarihli ve E.2007/6325, K.2007/5986 sayılı kararının; abonman sözleşmesi dışında, kaçak su kullanımı nedeniylecezalı kaçak su bedeli istenmesine dair uyuşmazlıkların idare mahkemelerinin görev alanında olduğunu belirten ilgili kısmı şöyledir:
"...
Elektrik, su ve doğalgaz gibi kamu idarelerince bedeli karşılığı dağıtılan kamu hizmetinden abonman sözleşmesi ile yararlanılmakta olup, bu sözleşmeler belirli bir konuyu, şartları, karşılıklı hakları ve borçları belirler, sözleşmedeki koşulların yerine getirilmemesi halinde tarafların edimlerini yerine getirmekten kaçınma hakları doğar ve gerekirse cezai şartlara ilişkin hükümler uygulanır. Bu sözleşmelerin uygulanmasından doğan uyuşmazlıkların da adli yargı yerinde çözümleneceği açıktır.
Olayda ise, davacı ile davalı idare arasındaki abonman sözleşmesi hükümleri dışında, kaçak su kullanan vatandaşlara uygulanan Tarife üzerinden tek yanlı ve kamu gücüne dayalı olarak cezalı kaçak su bedeli istenmesi söz konusu olduğundan, uyuşmazlığın görüm ve çözümü idari yargının görevindedir.
Bu durumda davayı adli yargının görevinde olduğu gerekçesiyle görev yönünden reddeden idare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
..."
8. Uyuşmazlık Mahkemesinin 08/07/2019 tarihli ve E.2019/340, K.2019/456 sayılı kararının, aboneler ile davalı idare arasında yapılmış su abone sözleşmesine dayalı olarak ortaya çıkan uyuşmazlığın özel hukuk hükümlerine göre adli yargı yerinde çözümlenmesi gerektiğini ifade ettiği ilgili kısmı şöyledir:
"...
Dosyanın incelenmesinden, ... adresinde davacıya ait olan işyerinde yapılan kontrolde otel içinde havuz kenarında bulunan musluktan direk bağlantı yapılarak su kullanılmadığının ve kaçak kullanımın türünün 'aboneli sayaçsız su kullanımı' olduğunun 09/06/2018 tarihinde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İSU Genel Müdürlüğünün kaçak ve/veya usulsüz su kullanım tutanağı ile tespit edildiği; bu tutanak doğrultusunda 17/9/2018 tarihli olurla işyerinde aboneli, sayaçsız su kullanıldığı dolayısıyla İSU Tarifeler ve Abone Hizmetleri Yönetmeliğinin 38/B maddesine göre kaçak su kullanımından dolayı davacının siciline 52.158,15-TL'lik para cezası tahakkuk ettirildiği; uygunsuz olarak bağlanan tesisatın körlenerek, iptal edildiği; su kullanımı yapılacak ise ivedilikle kuruma müracaat edilerek abone olunması gerektiği; aksi halde kurumca yapılacak ikinci bir kontrolde tekrar aykırılıklar tespit edilirse yasal işlem yapılacağı; para cezasının 14 gün içerisinde ödenmemesi halinde Yönetmeliğin 37. maddesi hükmünün yerine getirileceği yolunda işlem tesis edildiği; davacının bu işleme bir dizi itirazda bulunduğu; ancak bir sonuç alamadığı, dolayısıyla işlemin iptali istemiyle dava açıldığı anlaşılmıştır.
...
Kamu idarelerince elektrik, su ve doğalgaz gibi belli bir tarife üzerinden bedeli belirlenmek suretiyle dağıtılan kamu hizmetlerinden, taraflar arasında imzalanan abonman sözleşmesi karşılığında yararlanılmakta olup, bu sözleşmelerde hizmet konusu ile şartlarının ve karşılıklı hak ve borçların belirlendiği, sözleşmede hüküm altına alınan hususlarda tarafların edimlerini yerine getirmekten kaçınmaları halinde ise, yine sözleşme gereğince cezai şartlara ilişkin hükümlerin uygulanacağı açık olduğundan, bu sözleşmelerin uygulanmasından doğan uyuşmazlıkların özel hukuk hükümleri uyarınca adli yargı yerinde çözümleneceği tartışmasızdır.
...
Olayda, taraflar arasında abonelik sözleşmesi bulunduğu, davacının işyerinde sayaçtan geçirilmeyen bir musluğun tespit edildiği; bunun üzerine Abone Sözleşmesi ve onun işaret ettiği Tarifeler Yönetmeliği hükümlerine istinaden ve abonenin kullandığı su tüketimi dikkate alınarak yapılan hesaplama sonucunda kaçak su bedeli tahakkuk ettirildiği görülmektedir.
Bu nedenle, idari bir sözleşmenin uygulanmasından kaynaklanmayan, aboneler ile davalı idare arasında yapılmış su abone sözleşmesine dayalı olarak ortaya çıkan uyuşmazlığın özel hukuk hükümlerine göre adli yargı yerinde çözümlenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
..."
IV. İNCELEME VE GEREKÇE
A. İlk İnceleme
9. Uyuşmazlık Mahkemesinin Celal Mümtaz AKINCI’nın başkanlığında, Üyeler Şükrü BOZER, Mehmet AKSU, Birol SONER, Aydemir TUNÇ, Nurdane TOPUZ ve Ahmet ARSLAN'ın katılımlarıyla yapılan 03/05/2021 tarihli toplantısında, 2247 sayılıKanun'un 27. maddesi uyarınca yapılan incelemeye göre, 2247 sayılı Kanun'un 19. maddesinde öngörülen şekilde başvurulduğu ve usule ilişkin herhangi bir noksanlık bulunmadığı anlaşıldığından görev uyuşmazlığınınesasının incelenmesine oy birliği ile karar verildi.
B. Esasın İncelenmesi
10. Raportör-Hâkim Burak Cenk İLHAN’ın, davanın çözümünde idari yargının görevli olduğu yolundaki raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan, ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet SavcısıHalil İbrahim ÇİFTÇİ ile Danıştay Savcısı Yakup BAL’ın davada idari yargının görevli olduğu yolundaki sözlü açıklamaları da dinlendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
11. Dava; davacının ikâmetgahının çatı katında İSU görevlilerince 13/11/2019 tarihinde yapılan kontrollerde eskiden su deposuna bağlı olan fakat kendisi tarafından hiç kullanılmayan su tesisatı tespit edilerek ceza makbuzu tanzim edildiğinden bahisle, davacı hakkında düzenlenmiş olan cezanın iptaline karar verilmesi talebiyle açılmıştır.
12. Kocaeli Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü, Anayasa'da belirtilen mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak amacı doğrultusunda belediyelerce yerine getirilen kamu hizmetleri arasında yer alan su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek üzere; Büyükşehir Belediyesine bağlı, müstakil bütçeli ve kamu tüzel kişiliğini haiz olarak kanunla kurulmuş bir kamu kuruluşu olup, bu kuruluşun kişilere sağladığı hizmete ilişkin işlemlerinin yargısal denetimini yapacak yargı düzenini belirleyebilmek için, işlemin özel hukuk ilişkilerinden veya kamusal yetkilerin kullanılmasından doğup doğmadığına bakılmalıdır.
13. Kamu idarelerince elektrik, su ve doğalgaz gibi belli bir tarife üzerinden bedeli belirlenmek suretiyle dağıtılan kamu hizmetlerinden, taraflar arasında imzalanan abonman sözleşmesi karşılığında yararlanılmakta olup, bu sözleşmelerde hizmet konusu ile şartlarının ve karşılıklı hak ve borçların belirlendiği, sözleşmede hüküm altına alınan hususlarda tarafların edimlerini yerine getirmekten kaçınmaları halinde ise, yine sözleşme gereğince cezai şartlara ilişkin hükümlerin uygulanacağı açık olduğundan, bu sözleşmelerin uygulanmasından doğan uyuşmazlıkların özel hukuk hükümleri uyarınca adli yargı yerinde çözümleneceği tartışmasızdır.
14. Bununla birlikte, bu tür kamu hizmetlerinin ifası sırasında idare ile kamu hizmetinden yararlananlar arasında sözleşmenin yapılmasından önceki aşamada, idarenin tek taraflı ve kamu gücüne dayalı olarak yerine getirdiği idari tasarruflarından doğan uyuşmazlıkların da idari yargı alanında çözümleneceğinin kabulü gerekmektedir.
15. Önümüzdeki dava dosyaları incelendiğinde; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İSU Genel Müdürlüğü Kaçak Takip Raporunda, "38/A.1 Abonesiz ve sayaçsız su kullanımı konut" ibaresinin yazılı olduğu, Kocaeli Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kaçak ve/veya Usulsüz Su Kullanımı Tutanağında Kaçak Kullanım Türü olarak "Abonesiz sayaçsız su kullanımı" türünün işaretli olduğu görüldüğünden, somut olayda taraflar arasında abonelik sözleşmesi bulunmadığı anlaşılmaktadır.
16. Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri (bkz. §§ 5,6), yargı kararları (bkz. §§ 7,8) ve somut olay birlikte değerlendirildiğinde; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İSU Genel Müdürlüğünce tahakkuk ettirilen ve davacı tarafından iptali istenen cezaya dair işlemin, idare tarafından tek yanlı ve kamu gücüne dayalı olarak tesis edildiği, bu nedenle davanın idari yargı yerinde çözümlenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
17. Bu durumda; Kocaeli 1. İdare Mahkemesinin 30/12/2020 tarihli ve E.2020/887 sayılı başvurusunun reddi gerekmiştir.
V. HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
A. Davanın çözümünde İDARİ YARGININ GÖREVLİ OLDUĞUNA,
B. Kocaeli 1. İdare Mahkemesinin 30/12/2020 tarihli ve E.2020/887 sayılı başvurusunun REDDİNE,
03/05/2021 tarihinde, OY BİRLİĞİ İLE KESİN OLARAK karar verildi.
Başkan Üye Üye Üye
Celal Mümtaz Şükrü Mehmet Birol
AKINCI BOZER AKSU SONER
Üye Üye Üye
Aydemir Nurdane Ahmet
TUNÇ TOPUZ ARSLAN