OLAY : GATA Haydarpaşa Eğt.Has.Ds.Kt.Hiz.Bl. Komutanlığı emrinde görevli Shh.Er İbrahim Alphan Güneri'nin, iki ayrı mükerrer firar suçu nedeniyle ayrı ayrı yapılan yargılaması sonucunda, 1. Ordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'nce verilen hapis cezaları aynı Mahkemece 9.5.1997 gün ve E: 1997/99-447, K: 1997/46 sayı ile Türk Ceza Kanunu'nun 71. maddesi uyarınca içtima ettirilerek, sanığın iki yıl onaltı ay hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verilmiş, hükmün Göynük Kapalı Cezaevinde infazı sırasında Bolu Ağır Ceza Mahkemesi'nin 23.3.1998 gün ve 1998/57 Müt. sayılı kararıyla, 647 sayılı Yasa'nın 19 ve ek-2. maddeleri uyarınca, bihakkın tahliye tarihi 21.3.2000 olmak üzere 27.3.1998 gününden geçerli olmak üzere şartla salıverilmiştir.

Sanığın bihakkın tahliye tarihi olan 21.3.2000 gününden önce deneme süresi içinde yeniden 28.3.1998 - 28.5.1998 tarihleri arasında mükerrer firar suçunu işlemesi nedeniyle 1. Ordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'nce 25.6.1998 gün ve E: 1998/562, K: 1998/289 sayı ile, neticeten bir yıl sekiz ay hapis cezasıyla cezalandırılmasına karar verilmesi ve bu hükmün de 7.7.1998 günü kesinleşmesi üzerine, 1. Ordu Komutanlığı Askeri Savcılığı'nca, sanık hakkındaki 23.3.1998 gün ve 1998/57 Müt. sayılı şartla salıverilme kararının geri alınması Bolu Ağır Ceza Mahkemesi'nden istenilmiştir.

BOLU AĞIR CEZA MAHKEMESİ: 28.12.1998 gün ve 1998/243 Müt. sayıyla; 825 sayılı Ceza Kanununun Mevkii Mer'iyete Vaz'ına Müteallik Yasa'nın 5. maddesinde "meşruten tahliyesine karar itası ve icabı halinde bu kararın geri alınması mahkumiyet kararını vermiş olan mahkemenin reisine aittir." denilmiş olmasına ve Yargıtay'ın konuya ilişkin kararlarına göre, hükümlü hakkında mahkumiyet kararını vermiş bulunan askeri mahkemece şartla salıverilme kararının geri alınmasına karar verilmesi gerektiği açıklanarak, görevsizlik kararı vermiş, temyiz edilmeyen karar kesinleşerek, dava dosyası, 1. Ordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'ne gönderilmiştir.

1. ORDU KOMUTANLIĞI ASKERİ MAHKEMESİ: 13.8.1999 gün ve E: 1999/45 karar sayıyla; Uyuşmazlık Mahkemesi'nin ve Askeri Yargıtay Daireler Kurulu'nun çeşitli tarihlerdeki kararlarında belirtilen hususlar tekrar edilerek, şartla salıverilme kararın geri alınmasına karar verme görevinin şartla salıverilme kararını veren mahkemeye ait olduğu, bu durumun şartla salıverme müessesesinin amacına ve özelliklerine uygun bulunduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş, karara Askeri Savcılıkça itiraz edilmesi üzerine, Askeri Yargıtay 1. Dairesi'nce itirazın reddine karar verilerek kesinleşen dava dosyası, 1. Ordu Komutanlığı Askeri Savcılığı'nca, Mahkememize gönderilmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE: Uyuşmazlık Mahkemesi Ceza Bölümünün, Ali HÜNER'in Başkanlığında, Üyeler; Cengiz ERDOĞAN, Refik DİZDAROĞLU, Keskin KAYLAN, Necmettin ÖZKAN, Recep SÖZEN, Ahmet ALKIŞ'ın katılımlarıyla yapılan 12.11.2001 günlü toplantısında, Raportör-Hakim G. Fatma BÜYÜKEREN'in, davanın çözümünde adli yargı yerinin görevli olduğu yolundaki raporu ve dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Mustafa EKİNCİ ile Askeri Yargıtay Başsavcı Yardımcısı Yavuz Sezai KARAA'nın, davanın çözümünün adli yargının görev alanına girdiğine ilişkin yazılı ve sözlü açıklamaları dinlendikten sonra GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:

USULE İLİŞKİN İNCELEME:

Yapılan incelemede, usule ilişkin işlemlerde 2247 sayılı Uyuşmazlık Mahkemesinin Kuruluş Ve İşleyişi Hakkında Kanun'da belirtilen süre ve biçim yönünden bir eksiklik görülmemiştir. Adli ve askeri yargı yerleri arasında Yasa'nın 14. maddesinde öngörüldüğü biçimde olumsuz görev uyuşmazlığı doğmuştur. Esasa ilişkin inceleme yapılmasına oybirliği ile karar verilmiştir.

ESASA İLİŞKİN İNCELEME: Şartla salıverilme, 1.3.1926 tarih ve 765 sayılı Türk Ceza Yasası'nın 16 ile 17. maddelerinde ve daha sonra da 13.7.1965 tarih ve 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Yasa'nın 19. maddesinde yeniden düzenlenmiştir.

647 sayılı Yasa'nın 19. maddesinin 1712 sayılı Yasa ile değişik 4. fıkrasında; "şartla salıverilmeyi gerektiren mahiyette cezaevi idaresi tarafından verilen gerekçeli mütalaanın, hükmü veren mahkemeye, hükümlü başka bir yerde bulunuyorsa hükümlünün bulunduğu yerdeki hükmü veren mahkeme derecesinde bulunan mahkemeye tevdi edileceği, mahkeme bu mütalaayı uygun görürse şartla salıverilme kararının derhal yerine getirileceği" hükme bağlanmıştır.

Şartla salıverilme kararının geri alınması ise, Türk Ceza Yasası'nın 17. maddesinin 3506 sayılı Yasa ile değişik 1. fıkrasının 1. cümlesinde "şartla salıverilmiş olan hükümlü geri kalan süre içinde işlediği kasıtlı bir cürümden dolayı şahsi hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum olur veya mecbur olduğu şartları yerine getirmez ise, şartla salıverilme kararı geri alınır." hükmü ile düzenlenmektedir.

Şartla salıverilme öğretide, mahkum edildiği hürriyeti bağlayıcı cezalardan Yasa'nın gösterdiği bir kısmını iyi hal ile kurallara tam uyarak geçirmiş bulunan mahkumun, konulmuş olan şartlara her bakımdan uymaması durumunda geri alınması koşuluyla mahkumiyet süresini tamamıyla bitirmeden mercii'nce alınacak bir kararla salıverilmesi olarak tanımlanmaktadır.

Şu halde, şartla salıverilme; ceza hükmünü ve ilgilinin hükümlü sıfatını ortadan kaldırmayıp, ceza süresinin sonuna kadar şahsi hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum olacak şekilde yeniden kasten suç işlememek ve mecbur olduğu şartları yerine getirmek koşullarıyla tanınan bu haktan yararlanan hükümlü hakkındaki cezanın infaz şekillerinden biridir.

Olayımızda, iki ayrı mükerrer firar suçu nedeniyle verilen hapis cezalarının içtimaı ile 1. Ordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'nin kararıyla iki yıl on altı ay hapis cezasına mahkum olan Shh.Er İbrahim Alphan Güneri'nin, cezasının infaz edildiği cezaevinin bulunduğu yer olan Göynük İlçesinin bağlısı olduğu ve hükmü veren mahkemenin derecesinde olan Bolu Ağır Ceza Mahkemesi'nce şartla salıverilmesine karar verildiği anlaşılmaktadır.

825 sayılı Yasa'nın 5. maddesi ile, şartla salıverilme kararının verilmesi ve gerektiğinde bu kararın geri alınması, mahkumiyet kararını vermiş olan mahkemenin reisine aittir, denilmek suretiyle, ceza hükmünün infazı şekillerinden olan şartla salıverilmeye ilişkin kararın da cezaya hükmeden mahkemece verilmesi esası kabul edilmiştir.

Buna karşılık, 647 sayılı Yasa'nın 19. maddesinin 1712 sayılı yasa ile değişik 4. fıkrasında "...hükmü veren mahkemeye, hükümlü başka bir yerde bulunuyorsa, hükümlünün bulunduğu yerdeki hükmü veren mahkeme derecesinde bulunan mahkemeye..." denilmek suretiyle şartla salıverilme kararının infazın gerçekleştiği yer mahkemesince de verilebileceği esası getirilmiştir.

Bu açıklamalar ışığında, her ne kadar ceza kanununun tatbikatına ilişkin bulunan 825 sayılı Yasa'da, şartla salıverilme kararının hükmü veren mahkemece verilmesi esası kabul edilmiş ise de; bu yasadan daha sonra yürürlüğe giren ve infaz hukukuna ilişkin özel yasa niteliğini taşıyan 647 sayılı Yasa'da bu kararın, hükümlünün bulunduğu yerdeki hükmü veren mahkemenin derecesinde bulunan mahkemece verileceğinin öngörülmüş olması karşısında, bu esasa bağlı olarak, şartla salıverilme kararının aynı mahkemece geri alınması, 647 sayılı Yasa'nın gerekçesinde açıklanan 19. maddenin anılan hükmü ile ilgili olarak "uygulamada, infaz yeri ile hükmü veren mahkeme çoğu defa ayrı yerlerde bulunduğundan, hükümlü hakkında meşruten tahliyesine mütedair kararın zaruri gecikmesini bertaraf etmek..." şeklindeki amaca da uygun düşmektedir.

Ayrıca, 647 sayılı Yasa'nın geçici 4. maddesinde yer alan "diğer kanunların bu kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz" kuralı gözönüne alındığında, uyuşmazlığa konu şartla salıverilme kararının geri alınmasında doğrudan doğruya 647 sayılı Yasa'nın 19. maddesinde yer alan kuralın uygulanması gerekmektedir.

Açıklanan nedenlerle, hükümlünün şartla salıverilmesine Bolu Ağır Ceza Mahkemesi'nce karar verildiğine göre bu kararın geri alınmasına ilişkin davanın da aynı mahkemenin görev alanına girdiğinin kabulü ile Bolu Ağır Ceza Mahkemesi'nce verilen görevsizlik kararının kaldırılması gerekmektedir.

SONUÇ : Anlaşmazlığın niteliğine göre, davanın çözümünde ADLİ YARGI yerinin görevli olduğuna, bu nedenle Bolu Ağır Ceza Mahkemesi'nin 28.12.1998 günlü, 1998/243 Müt. sayılı GÖREVSİZLİK KARARININ KALDIRILMASINA, 12.11.2001 günü KESİN OLARAK OYBİRLİĞİ ile karar verildi.