Davalı                        : T.C. Karayolları Genel Müdürlüğü

             O L A Y          : Üzerinde Petrol Ofisi bayii, yıkama ve yağlama istasyonu ve bina bulunan Samsun İli Vezirköprü İlçesi, Kızılören Köyü sınırları içinde tapunun 271 numaralı parselinin maliki olan davacılar, taşınmazın 1269 m2’lik bölümünün Karayolları Genel Müdürlüğünce yol genişletilmesi amacıyla kamulaştırılarak bu yerin ve üzerindeki kavak ağaçlarının bedeli olarak takdir olunun ve ödenen 2.471.750.- liranın düşük olduğunu ve ayrıca yeni yol yapımı nedeniyle benzin pompalarının ve benzinlikte bulunması gereken diğer yapılıların yerlerinin değiştirilmesi için eğimli arazide toprak dolgu yapılması, yeniden beton zemin ve bordür döşemeninin icabettiğini, diğer taraftan yol uzağında kalan taşınmazın ticari bakımdan değer kaybına uğradığını ileri sürerek yer bedeli ve kavak ağaçları için takdir olunan değerin artırılması ile değer yitirmeden, depo ve pompa söküm ve yer değiştirme, eğim dolgusu, benzinlik önü stabilize bordür taşları, kanalları ve tuvalet ve elektrik donanımının yeni duruma göre yerlerinin değiştirilmesi için hesabedilen toplam 57.392.500.- liranın elkoyma tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte davalıdan alınması istemiyle, adli yargı yerinde 12.11.1989 tarihinde dava açmışlardır.

            VEZİRKÖPRÜ 1. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ; 26.10.1990 gün ve E:89/132, K:90/598 sayıyla, keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırarak kamulaştırma bedeli, değer kaybı ve diğer zararlar için toplam 28.847.949.- lira bedelin yasal faiziyle birlikte davalı idareden alınarak davacıya verilmesine karar vermiştir.

            Temyiz edilen karar YARGITAY 5. HUKUK DAİRESİ’ nin  16.5.1991 gün ve 8610-23666 sayılı ilâmıyla, davacının bina ve tesislerini nakletmesinin kamulaştırma ile doğrudan doğruya ilgili olmadığı, yol güzergahının değişmesi sonucu meydana gelmiş olduğu, bu itibarla bu tür zararın idari tasarruf sonucu idari hasar niteliği taşıdığı bunun çözümünün de idari mahkemesinin görevine girdiği gerekçesiyle mahkeme kararının bu yöne ilişkin kısmının bozulmasına karar vermiş; bozmaya uyan MAHKEMENİN 27.11.1991 gün ve 285-443 sayılı kararı, YARGITAY 5. HUKUK DAİRESİ’ nin 22.4.1992 gün ve 6015- 10974 sayılı ilâmıyla onanmak suretiyle kesinleşmiştir.

            Davacılar, tesislerin yerlerinin değiştirilmesi zorunluluğu karşısında bu nedenle uğradıkları zararın tazmin edilmesi istemiyle 10.1.1992 tarihinde idare mahkemesinde dava açmışlardır.

            SAMSUN İDARE MAHKEMESİ; 25.5.1993 gün ve 92/82 sayıyla: uyuşmazlığın yol genişletilmesi nedeniyle taşınmazın kısmen kamulaştırılması sonucu bina ve tesislerin nakledilmesi sırasında uğranılan zarardan doğduğu, 2942 sayılı Kamulaştırma Yasası’nın 12. maddesinde kamulaştırma dışında kalan kısım imar mevzuatına göre yararlanmaya elverişli olduğu takdirde, bu kısımda bulunan tesislerden mal sahibine kalacak olanların eski nitelikleri dairesinde kullanılabileceği duruma getirilebilmeleri için gereken gider ve bedelin belirlenerek kamulaştırma bedeline ilave olacağının öngörüldüğü, kamulaştırma bedeline ilave edilecek bedelin düşük veya yüksek olup olmadığının adli yargı yerinde açılan davalarda çözümleneceği, buna göre davanın kamulaştırmadan kaynaklandığı görüşüyle ve daha önce adliye mahkemesinde görevsizlik kararı verildiğinden bahisle, görevli yargı yerinin belirlenmesi istemiyle, 2247 sayılı Yasa’nın 19. maddesi uyarınca dosyanın Uyuşmazlık Mahkemesi’ne gönderilmesine karar verilmiştir.

            Adli ve idari yargı dosyaları İdare Mahkemesi Başkanlığının 22.6.1993 gün ve 169 sayılı yazıları ekinde Uyuşmazlık Mahkemesi’ne gönderilmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE           :

Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü; Selçuk  TÜZÜN’ ün Başkanlığı’nda: Şükrü Kaya EROL, Dr. Ekrem SERİM, Alp Yüksel FIRAT, Nurşen ÇATAL, İrfan ERDİNÇ ve Osman ŞİMŞEK’ in  katılmaları ile yaptığı 20.9.1993  günlü toplantıda, Raportör- Hakim Ayten ANIL’ın raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan; toplantıya, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı yerine katılan Savcı İsmet GÖKALP ile Danıştay Başsavcısı yerine katılan Savcı M. İlhan DİNÇ’in adli yargı yerinin görevli olduğu yolundaki  yazılı  düşünceleri doğrultusundaki sözlü açıklamaları alındıktan  sonra

GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:  

Dava, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından kısmen kamulaştırılan taşınmazdan geri kalan kısım üzerinde bulunan ve zorunlu olarak başka yere nakledilmesi gereken bina ve tesislerin nakli sırasında uğranılan zararın tazmin edilmesi istemine ilişkindir.

2942 sayılı Yasa’nın “kısmen kamulaştırma” başlıklı 12. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde: “kısmen kamulaştırılan malın değeri; kamulaştırılmayan kısmın değerinde, kamulaştırma sebebiyle bir değişiklik olmadığı takdirde, o malın 11. maddede belirtilen esaslara göre takdir edilen bedelinden kamulaştırılan kısma düşen miktar” olduğu; (b) bendinde: “Kamulaştırma dışında kalan kısmın kıymetinden kamulaştırma nedeniyle eksilme meydana geldiği takdirde; bu eksilen değer miktarı tespit edilerek, kamulaştırılan kısmın (a) bendinde belirtilen esaslar dairesinde tayin olunan kamulaştırma bedeline eksilen değerin eklenmesiyle bulunan miktar” olduğu açıklanmakta; (c) bendinde de: “Kamulaştırma nedeniyle artış meydana geldiği takdirde de, artış miktarı tespit edilerek, kamulaştırılan kısmın (a) bendinde belirtilen esaslar dairesinde tayin edilen bedelinden artan değerin çıkarılmasıyla bulunan miktardır.” denilmekte ve aynı maddede ayrıca “kamulaştırma dışında kalan kısım imâr mevzuatına göre yararlanmaya elverişli olduğu takdirde; kesilen bina, ihata duvarı, kanalizasyon, su, elektrik, havagazı kanalları, makine gibi tesislerden kullanılabilecek duruma getirilebilmeleri için gereken gider ve bedel, belirlenerek kamulaştırma bedeline ilave olunur. Bu masraf ve bedeller (b) bendinde yazılı kıymet düşüklüğü miktarının belirlenmesinde gözönünde tutulmaz ...” hükmü yer almaktadır.

Maddenin son fıkrasında da: bu maddenin uygulanmasından doğan uyuşmazlıkların adli  yargı yerinde çözümleneceği hükmü bağlanmıştır.

Dosyadaki belgelerin incelenmesinden: dava konusu yer için 18.6.1987 gün ve 135 sayılı Kamu Yasası yararı alınıp takdir edilen bedel üzerinden usulüne uygun tebligat yapılarak bedelinin ödendiği, 17.12.1988 tarih ve 44266 sayılı ve noter aracılığı ile davacılara tebliğ edilen 21.7.1987 tarihli Kıymet Takdir Raporunda takdir kararının susuz taban arazi ve muhtelif cins ağacı kapsadığı, raporda taşınmaz üzerinde bulunan yapılara ilişkin bir kayıt bulunmadığı görülmekte gerek kıymet takdir raporundan gerekse dosyadaki diğer bilgi ve belgelerden kamulaştırmanın sözü edilen bina ve diğer tesisleri kapsamadığı anlaşılmaktadır.

Karayolları Genel Müdürlüğü 5539 sayılı Yasayla kurulmuş, tüzel kişiliği haiz bir kamu kurumudur. Kamu kurumlarının verdikleri kararlar sonunda plân ve projelere uygun olmak üzere tesisler yaptırmaları, bu tesisleri kullanmaları veya bakımları sırasında kişilere verdikleri zararlar idari eylem ve işlemlerden doğmakta ve bunlardan doğan uyuşmazlıklar idari yargı alanına girmekte ise de: 2942 sayılı Kamulaştırma Yasası’nın yukarda açıklanan 12. maddesi kapsamında bulunan, kamulaştırma bedeliyle doğrudan ilgili bir uyuşmazlık sözkonusudur. Uyuşmazlıkta kısmi kamulaştırmadan sonra davacılara kalan kullanmaya elverişli bir kısım arazi üzerinde kamulaştırılmadan önce kullanılmakta olan tesislerin yerlerinin değiştirilmesi zorunluluğunun ve dolayısıyla kamulaştırma bedelini etkileyen bir unsurun ortaya çıktığı öne sürülmekte, bilirkişi raporları da bu iddiayı doğrulamaktadır.

Yol genişletme çalışmaları sonunda taşınmazda bulunan bina ve tesislerin zorunlu olarak nakledilmesi sonucu zarar meydana gelip gelmediği, varsa zarar miktarının tayin ve tespiti 2942 sayılı Yasanın 12. maddesi uyarınca adli yargının görevine girmektedir.

Bu itibarla Samsun İdare Mahkemesi’nin 2247 sayılı Yasa’nın 19. maddesi uyarınca yaptığı başvurusunun kabulüyle, Vezirköprü Asliye Hukuk Mahkemesi’nin görevsizlik kararının kaldırılmasına karar verilmesi gerekmektedir.

 SONUÇ         :Anlaşmazlığın, niteliğine göre davanın ADLİ YARGI YERİNDE görülmesi gerektiğine, bu nedenle Samsun İdare Mahkemesi’nin başvurusunun kabulü ile Vezirköprü 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 27.11.1991 gün ve 285-443  sayılı görevsizlik kararının kaldırılmasına, 20.9.1993 gününde KESİN OLARAK OYBİRLİĞİ ile karar verildi.