|
T.C. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
ESAS NO : 2023/616 KARAR NO : 2024/5 KARAR TR : 08/01/2024 |
ÖZET: 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun 21. maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi uyarınca verilen idari para cezasının iptali istemiyle açılan davanın; idari para cezasına konu işlem kapsamında, bozulan alanın tarımsal üretime uygun hale getirilmesi yolundaki Belediye Encümen Kararının da idari yargıda davaya konu edilmesi nedeniyle,5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 3. maddesi ve aynı Kanun’un 27. maddesinin sekizinci fıkrası uyarınca İDARİ YARGI YERİNDE çözümlenmesi gerektiği hk. |
K A R A R
Davacı : A.F.Y.A.Ş
Vekili : Av. Ö. G
Davalı : Yenişehir Kaymakamlığı
Vekili : Av. G. A.B
I. DAVA KONUSU OLAY
1. Davacı şirket tarafından, Bursa ili, Yenişehir ilçesi,... Mahallesi, ... ada ...parselde, "tarla" vasfıyla kayıtlı taşınmazın izin alınmadan tarım dışı amaçla kullanıldığı ve doğal toprak yapısının bozulduğundan bahisle, 5403 sayılı Kanun'un 21/a maddesi uyarınca 898.718 TL idari para cezası uygulanmasına ilişkin Yenişehir Kaymakamlığı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'nün 13/03/2023 tarih ve E.9041797 sayılı işleminin; hukuka aykırı olduğu, dava konusu işlemin gerekçesinin tarım arazisine futbol sahası yapılması olduğu, aynı fiile ilişkin olarak 3194 sayılı Kanun'un 42. maddesi uyarınca Yenişehir Belediye Encümeni tarafından da idari yaptırım uygulandığı, encümen kararına karşı açılan davanın Bursa 4. İdare Mahkemesi'nin E:2023/505 numaralı dosyasında derdest olduğu, olayda tek fiil nedeniyle iki ayrı ceza uygulandığı, bu durumun Kabahatler Kanunu'nun 15/1. fıkrasına aykırı olduğu ileri sürülerek adli yargı yerinde dava açılmıştır.
II. UYUŞMAZLIĞA İLİŞKİN BAŞVURU SÜRECİ
A. Adli Yargıda
2. Yenişehir Sulh Ceza Hakimliği 24/05/2023 tarih ve D.İş No: 2023/283 sayılı kararı ile, başvuruya konu idari para cezası konusundaki incelemenin idari yargının görev alanına girdiği gerekçesiyle, 5326 sayılı Kanun'un 28/1-b. maddesi gereğince başvurunun reddine karar vermiş, bu karara karşı itiraz isteminde bulunulmuştur. İnegöl Sulh Ceza Hakimliği 14/06/2023 tarihli ve D. İş 2023/2300 sayılı kararı ile itirazın reddine kesin olarak karar vermiş, karar kesinleşmiştir. Görevsizlik kararının ilgili kısmı şöyledir:
"...Somut olayda idari para cezası ve bozulan alanların tarımsal üretime uygun hale getirilmesine ilişkin 20/02/2023 tarihli ve 49 karar sayılı Yenişehir Belediyesi Encümen Kararı ve itiraza konu Yenişehir Kaymakamlığı İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'nün 13/03/2023 tarih 2023/66 karar sayılı idari yaptırım kararının bulunduğu, yani her iki işlemin de, başvuran şirket tarafından toprak koruma projesine aykırı hareket edildiği ve anılan taşınmazın tarım arazisi dışında kullanılarak bozulan alanın bulunduğuna yönelik tespitten kaynaklandığı, başka bir deyişle işlemlerin dayanağının aynı fiil olduğu, dolayısıyla söz konusu idari işlemlerin birbirinden bağımsız olarak değerlendiremeyeceği kanaatine varılmış olup, idari para cezasının verildiği işlem kapsamında aynı kişi ile ilgili olarak idari yargının görev alanına giren bir kararın da verilmiş olduğu, dolayısıyla iş bu başvuruya bakma görevinin idare mahkemesine ait olduğu, başvuru konusunun, sulh ceza hakimliğince incelenebilecek kararlardan olmadığı anlaşılmakla 5326 sayılı yasanın 28/1 -b maddesi uyarıca talebin reddine..."
3. Davacı vekili, bu kez aynı istemle idari yargı yerinde dava açmıştır.
B. İdari Yargıda
4. Bursa 4. İdare Mahkemesi 12/10/2023 tarih ve E.2023/1154 sayılı kararı ile, "5403 sayılıKanun uyarınca verilen idari para cezasına karşı açılan davanın, 5403 sayılı Kanun ve5326 sayılı Kabahatler Kanunu uyarınca görüm ve çözümünün adli yargı yerine ait olduğu" gerekçesiyle, 2247 sayılı Uyuşmazlık Mahkemesinin Kuruluş ve İşleyişi Hakkında Kanun’un 19. maddesi uyarınca görevli yargı yerinin belirtilmesi için Uyuşmazlık Mahkemesine başvurulmasına ve davanın incelenmesinin Uyuşmazlık Mahkemesince karar verilinceye kadar ertelenmesine karar vermiştir.
III. İLGİLİ HUKUK
5. 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanun’nun “Amaç” başlıklı 1. maddesi şöyledir:
“(Değişik: 30/4/2014-6537/1 md.)
Bu Kanunun amacı; toprağın korunması, geliştirilmesi, tarım arazilerinin sınıflandırılması, asgari tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüklerinin belirlenmesi ve bölünmelerinin önlenmesi, tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazilerin çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak planlı kullanımını sağlayacak usul ve esasları belirlemektir.”
6. 5403 sayılı Kanun’un “Kapsam” başlıklı 2. maddesi şöyledir:
“(Değişik: 30/4/2014-6537/2 md.)
Bu Kanun; arazi ve toprak kaynaklarının bilimsel esaslara uygun olarak sınıflandırılması, tarımsal arazi ve yeter gelirli tarımsal arazilerin asgari büyüklüklerinin belirlenmesi ve bölünmelerinin önlenmesi, arazi kullanım planlarının hazırlanması, koruma ve geliştirme sürecinde toplumsal, ekonomik ve çevresel boyutlarının katılımcı yöntemlerle değerlendirilmesi, amaç dışı ve yanlış kullanımların önlenmesi, korumayı sağlayacak yöntemlerin oluşturulması ile görev, yetki ve sorumluluklara ilişkin usul ve esasları kapsar.”
7. 5403 sayılı Kanun’un “Tarım dışı amaçlı arazi kullanımlarına ilişkin cezalar ve yükümlülükler” başlıklı 21. maddesinin birinci ve ikinci fıkraları şöyledir:
“(Başlığı ile Birlikte Değişik: 28/10/2020-7255/25 md.)
Tarımsal amaçlı yapılarda ve tarım dışı arazi kullanımlarında izin alınması ve toprak koruma projelerine uyulması zorunludur.
Tarımsal amaçlı yapılara ve tarım dışı arazi kullanımına izinsiz başlanılması, alınan izne uygun kullanılmaması veya hazırlanan toprak koruma projelerine uyulmaması halinde, aşağıdaki işlemler gerçekleştirilir ve yaptırımlar uygulanır:
a) Arazi kullanımı için izinsiz işe başlanılması ya da alınan izne uygun kullanılmaması halinde; valilik işi tamamen durdurur, yapılan iş tamamlanmış ise kullanımına izin verilmez. Arazi sahibine veya araziyi bozana bin Türk Lirasından az olmamak kaydıyla, kullanılan veya zarar verilen alanın her metrekaresi için on Türk Lirası idarî para cezası verilir. Büyük ova koruma alanlarında bu ceza iki katı olarak uygulanır. İdarî para cezasının tebliğinden itibaren bir ay içinde başvurularak 13 üncü veya 14 üncü maddelerdeki izinlerin alınması şartıyla işin tamamlanmasına, bitmiş ise kullanımına izin verilebilir. Başvuru yapmayanlara veya izin talepleri uygun görülmeyenlere, izinsiz bütün yapılarını yıkması ve araziyi tarımsal üretime uygun hale getirmesi için iki ay süre verilir. Verilen süre içinde izinsiz yapıların yıkılmadığı ve arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmediğinin Bakanlık birimlerince tespit edilmesi durumunda; valilikçe faaliyet durdurulur ve bu bendin ikinci cümlesinde belirtilen idarî para cezası üç katı olarak uygulanır. İzinsiz bütün yapılar, masrafları Bakanlıkça karşılanmak kaydıyla, bir ay içinde belediyeler veya il özel idarelerince yıkılır ve taşınmazlar tarımsal üretime uygun hale getirilir. Arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi için yıkım ve temizleme masrafları sorumlulardan Bakanlıkça genel hükümlere göre tahsil edilir.
b) Toprak koruma projelerine aykırı hareket edilmesi halinde valilik tarafından bin Türk Lirasından az olmamak kaydıyla, bozulan arazinin her metrekaresi için on Türk Lirası idarî para cezası uygulanır ve projeye uygunluk sağlanması için azami iki ay süre verilir. Büyük ova koruma alanlarında bu ceza iki katı olarak uygulanır. Bu sürenin sonunda aykırı kullanımların devam etmesi durumunda; valilikçe faaliyet durdurulur, verilen kullanım izni iptal edilir ve bu bendin birinci cümlesinde belirtilen idarî para cezası üç katı olarak uygulanır. İzinsiz bütün yapılar, masrafları Bakanlıkça karşılanmak kaydıyla, bir ay içinde belediyeler veya il özel idarelerince yıkılır ve taşınmazlar tarımsal üretime uygun hale getirilir. Arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi için yıkım ve temizleme masrafları sorumlulardan Bakanlıkça genel hükümlere göre tahsil edilir..."
8. 5403 sayılı Kanun’un “İdarî cezalara itiraz ve para cezalarının tahsili” başlıklı 22. maddesinde, “Bu Kanunda yazılı olan idarî cezalar mahallî mülkî amir tarafından verilir.” hükmü yer almıştır.
9. 30/03/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun "Genel Kanun Niteliği" başlıklı 3. maddesi şöyledir:
“(Değişik: 6/12/2006-5560/31 md.)
(1) Bu Kanunun;
a) İdarî yaptırım kararlarına karşı kanun yoluna ilişkin hükümleri, diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmaması halinde,
b) Diğer genel hükümleri, idarî para cezası veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi yaptırımını gerektiren bütün fiiller hakkında, uygulanır.”
10. 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun "Yaptırım türleri " başlıklı 16. maddesi şöyledir:
" (1) Kabahatler karşılığında uygulanacak olan idarî yaptırımlar, idarî para cezası ve idarî tedbirlerden ibarettir.
(2) İdarî tedbirler, mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili kanunlarda yer alan diğer tedbirlerdir."
11. 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun “Başvuru yolu” başlıklı 27. maddesinin birinci ve sekizinci fıkraları şöyledir:
"(1) İdarî para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî yaptırım kararı kesinleşir.
...
8) (Ek: 6/12/2006-5560/34 md.) İdarî yaptırım kararının verildiği işlem kapsamında aynı kişi ile ilgili olarak idarî yargının görev alanına giren kararların da verilmiş olması halinde; idarî yaptırım kararına ilişkin hukuka aykırılık iddiaları bu işlemin iptali talebiyle birlikte idarî yargı merciinde görülür."
IV. İNCELEME VE GEREKÇE
A. İlk İnceleme
12. Uyuşmazlık Mahkemesinin Muammer TOPAL’ın Başkanlığında, ÜyelerNilgün TAŞ, Doğan AĞIRMAN, Eyüp SARICALAR, Ahmet ARSLAN, Mahmut BALLI ve Bilal ÇALIŞKAN'ın katılımlarıyla yapılan 08/01/2024 tarihli toplantısında; 2247 sayılı Kanun'un 27. maddesi uyarınca yapılan incelemeye göre, idari yargı yerince, anılan Kanun'un 19. maddesine göre başvuruda bulunulmuş olduğu, Mahkemece idari yargı dosyasının ekinde adli yargı dosyası ile birlikte Uyuşmazlık Mahkemesine gönderildiği ve usule ilişkin herhangi bir noksanlık bulunmadığı anlaşıldığından, görev uyuşmazlığının esasının incelenmesine oy birliği ile karar verildi.
B. Esasın İncelenmesi
13. Raportör-Hâkim Gülşen AKAR PEHLİVAN'ın, davanın çözümünde idari yargının görevli olduğu yolundaki raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan, ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Halil İbrahim ÇİFTÇİ'nin davada adli yargının,Danıştay Savcısı Yakup BAL’ın ise davada idari yargının görevli olduğu yolundaki sözlü açıklamaları da dinlendikten sonra, gereği görüşülüp düşünüldü:
14. Dava, davacı şirketin Bursa ili, Yenişehir ilçesi,... Mahallesi, ... ada ...parselde izin almadan tarım alanını tarım dışı amaçla kullandığından bahisle 5403 sayılı Kanun’un 21. maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi uyarınca verilen idari para cezasının iptali istemiyle açılmıştır.
15. Dosyanın incelenmesinden; davacı vekilinin öncelikle hem idari para cezasına hem de arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi kararına karşı yargıya müracaat ettiği, davacı vekilinin idari para cezasının iptali için adli yargıya başvurduğu, arazinin tarımsal üretime uygun hale getirilmesi kararına karşı açılan davanın ise Bursa 4. İdare Mahkemesinin 2023/505 esasında derdest olduğu anlaşılmıştır.
16. Yukarıda yer verilen düzenlemelere göre, Kabahatler Kanunu’nun; idari yaptırım kararlarına karşı kanun yoluna ilişkin hükümlerinin, diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmaması halinde uygulanacağı; diğer kanunlarda görevli mahkemenin gösterilmesi durumunda iseuygulanmayacağı ancak; idari yaptırım kararının verildiği işlem kapsamında aynı kişi ile ilgili olarak idari yargının görev alanına giren kararların da verilmiş olması halinde; idari yaptırım kararına ilişkin hukuka aykırılık iddialarının, bu işlemin iptali talebiyle birlikte idari yargı merciinde görüleceği anlaşılmaktadır.
17. İncelenen uyuşmazlıkta, 5403 sayılı Kanun’un 21. maddesi uyarınca verilen idari para cezasının,5326 sayılı Kanun’un 16. maddesinde belirtilen idari yaptırım türlerinden biri olduğu, 5403 sayılı Kanun’da idari para cezasına itiraz konusunda görevli mahkemenin gösterilmediği anlaşılmıştır. Ancak; idari para cezasına konu işlem kapsamında aynı kişi ile ilgili olarak idari yargı yerinde derdest bir davanın da bulunduğu anlaşıldığından; idari para cezasına ilişkin kararın hukuka aykırılığı iddiasının da, idari yargı yerinde görüleceği kuşkusuzdur.
18. Bu durumda, Kabahatler Kanunu’nun 5560 sayılı Kanun’la değişik 3. maddesi ve aynı Kanun'un 27. maddesine 5560 sayılı Kanun’la eklenen sekizinci fıkra hükmü bir arada değerlendirildiğinde, 5403 sayılı Kanun’un 21/b maddesi uyarınca verilen para cezasına karşı açılacak davanın çözümünde idari yargı yerinin görevli olduğu sonucuna varılmıştır.
19.Yukarıda belirtilen hususlar gözönünde bulundurularak, Bursa 4. İdare Mahkemesinin 12/10/2023 tarih ve E.2023/1154 sayılı başvurusunun reddi gerekmiştir.
V. HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
A. Davanın çözümünde İDARİ YARGININ GÖREVLİ OLDUĞUNA,
B. Bursa 4. İdare Mahkemesinin 12/10/2023 tarih ve E.2023/1154 sayılı BAŞVURUSUNUN REDDİNE
08/01/2024 tarihinde, OY BİRLİĞİ İLE KESİN OLARAK karar verildi.
Başkan Üye Üye Üye
Muammer Nilgün Doğan Eyüp
TOPAL TAŞ AĞIRMAN SARICALAR
Üye Üye Üye
Ahmet Mahmut Bilal
ARSLAN BALLI ÇALIŞKAN