Sanık             : K.Y. 

            O L A Y          : Çekmeköy/Ümraniye/İstanbul 23. P. Tug. K. Yrd. 1. Müf. P. Tb. Müf. P. Bl. Komutanlığı emrinde görevli P. Er K.Y.’ın, firar suçu nedeniyle yapılan yargılaması sonucunda, 1. Ordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi’nce, 16.6.1997 gün ve E:1997/540, K:1997/275 sayı ile on ay hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verilmiş, 8.7.1997 tarihinde kesinleşen bu hükmün, Kıbrıscık Kapalı Cezaevinde infazı sırasında Kıbrıscık Asliye Ceza Mahkemesi’nin 2.10.1997 gün ve E:1997/35, K:1997/35 D. İş sayılı kararıyla, 647 sayılı Yasa’nın 19 ve ek-2. maddeleri uyarınca, bihakkın tahliye tarihi 2.4.1998 olmak üzere 4.10.1997 gününden geçerli olmak üzere şartla salıverilmiştir. 

Sanığın bihakkın tahliye tarihi olan 2.4.1998 gününden önce deneme süresi içinde yeniden 6.10.1997-3.11.1998 tarihleri arasında firar suçunu işlemesi nedeniyle 1. Ordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'nce 26.2.1999 gün ve E:1999/366, K:1999/82 sayı ile, neticeten bir yıl sekiz ay hapis cezasıyla cezalandırılmasına karar verilmesi ve bu hükmün de 14.5.1999 günü kesinleşmesi üzerine, 1. Ordu Komutanlığı Askeri Savcılığı'nca, sanık hakkındaki 2.10.1997 günlü, E:1997/35, K:1997/35 D.İş sayılı şartla salıverilme kararının geri alınması Kıbrıscık Asliye Ceza Mahkemesi'nden istenilmiştir. 

Kıbrıscık Asliye Ceza Mahkemesi:4.10.2000 gün ve E:2000/44, K:2000/44 D.İş. sayıyla; 825 sayılı Ceza Kanununun Mevkii Mer'iyete Vaz'ına Müteallik Yasa'nın 5. maddesinde "meşruten tahliyesine karar itası ve icabı halinde bu kararın geri alınması mahkumiyet kararını vermiş olan mahkemenin reisine aittir." denilmiş olmasına ve Yargıtay'ın konuya ilişkin kararlarına göre, hükümlü hakkında mahkumiyet kararını vermiş bulunan askeri mahkemece şartla salıverilme kararının geri alınmasına karar verilmesi gerektiği açıklanarak, “mahkememizce karar verilmesine yer olmadığına” şeklinde karar vermiş, temyiz edilmeyen karar kesinleşerek, dava dosyası, 1.Ordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'ne gönderilmiştir. 

1.ORDU KOMUTANLIĞI ASKERİ MAHKEMESİ : 28.3.2001 gün ve E:1997/540, K:2001/43 sayıyla; Uyuşmazlık Mahkemesi’nin ve Askeri Yargıtay Daireler Kurulu’nun çeşitli tarihlerdeki kararlarında belirtilen hususlar tekrar edilerek, şartla salıverilme kararın geri alınmasına karar verme görevinin şartla salıverilme kararını veren mahkemeye ait olduğu, bu durumun şartla salıverme müessesesinin amacına ve özelliklerine uygun bulunduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş, kararın temyiz edilmeyerek kesinleşmesi üzerine, dava dosyası, 1. Ordu Komutanlığı Askeri Savcılığı'nca, Mahkememize gönderilmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE: Uyuşmazlık Mahkemesi Ceza Bölümünün, Ali HÜNER’in Başkanlığında, Üyeler; Cengiz ERDOĞAN, Refik DİZDAROĞLU, Keskin KAYLAN, Necmettin ÖZKAN, Recep SÖZEN, Tamer KORKMAZ'ın katılımlarıyla yapılan 9.7.2001 günlü toplantısında, Raportör-Hakim G. Fatma BÜYÜKEREN’ in, davanın çözümünde adli yargı yerinin görevli olduğu yolundaki raporu ve dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Mustafa EKİNCİ ile Askeri Yargıtay Başsavcı Yardımcısı Atilla POYRAZ'ın, davanın çözümünün adli yargının görev alanına girdiğine ilişkin yazılı ve sözlü açıklamaları dinlendikten sonra GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ: 

USULE İLİŞKİN İNCELEME:

Her ne kadar adli yargı yerince hükümde “mahkemenin görevsizliğine” denmemiş ise de; karar gerekçesinde adli mahkemenin görevli olmayıp, askeri mahkemenin görevli olduğu açıkca belirtildiğinden,”karar verilmesine yer olmadığına” şeklinde verilen karar görevsizlik kararı olarak kabil edilmiş, bu husus dışında, yapılan incelemede, usule ilişkin işlemlerde 2247 sayılı Uyuşmazlık Mahkemesinin Kuruluş Ve İşleyişi Hakkında Kanun’da belirtilen süre ve biçim yönünden bir eksiklik görülmemiştir. Askeri ve adli yargı yerleri arasında Yasa'nın 14. maddesinde öngörüldüğü biçimde olumsuz görev uyuşmazlığı doğduğu kabul edilerek esasa ilişkin inceleme yapılmasına oybirliği ile karar verilmiştir. 

ESASA İLİŞKİN İNCELEME:       

Şartla salıverilme, 1.3.1926 tarih ve 765 sayılı Türk Ceza Yasası'nın 16 ile 17. maddelerinde ve daha sonra da 13.7.1965 tarih ve 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Yasa'nın 19. maddesinde yeniden düzenlenmiştir. 

            647 sayılı Yasa'nın 19. maddesinin 1712 sayılı Yasa ile değişik 4. fıkrasında; "şartla salıverilmeyi gerektiren mahiyette cezaevi idaresi tarafından verilen gerekçeli mütalaanın, hükmü veren mahkemeye, hükümlü başka bir yerde bulunuyorsa hükümlünün bulunduğu yerdeki hükmü veren mahkeme derecesinde bulunan mahkemeye tevdi edileceği, mahkeme bu mütalaayı uygun görürse şartla salıverilme kararının derhal yerine getirileceği" hükme bağlanmıştır. 

            Şartla salıverilme kararının geri alınması ise, Türk Ceza Yasası'nın 17. maddesinin 3506 sayılı Yasa ile değişik 1. fıkrasının 1. cümlesinde "şartla salıverilmiş olan hükümlü geri kalan süre içinde işlediği kasıtlı bir cürümden dolayı şahsi hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum olur veya mecbur olduğu şartları yerine getirmez ise, şartla salıverilme kararı geri alınır." hükmü ile düzenlenmektedir. 

            Şartla salıverilme öğretide, mahkum edildiği  hürriyeti bağlayıcı cezalardan Yasa'nın gösterdiği bir kısmını iyi hal ile kurallara tam uyarak geçirmiş bulunan mahkumun, konulmuş olan şartlara her bakımdan uymaması durumunda geri alınması koşuluyla  mahkumiyet süresini tamamıyla bitirmeden mercii'nce alınacak bir kararla salıverilmesi olarak tanımlanmaktadır. 

Şu halde, şartla salıverilme; ceza hükmünü ve ilgilinin hükümlü sıfatını ortadan kaldırmayıp, ceza süresinin sonuna kadar şahsi hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum olacak şekilde yeniden kasten suç işlememek ve mecbur olduğu şartları yerine getirmek koşullarıyla tanınan bu haktan yararlanan hükümlü hakkındaki cezanın infaz şekillerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Olayımızda, firar suçu nedeniyle, 1. Ordu Komutanlığı Askeri Mahkemesi'nin kararıyla on ay hapis cezasına mahkum olan P. Er K.Y.’ın, cezasının infaz edildiği cezaevinin bulunduğu yer olan Kıbrıscık İlçesinin bağlısı olduğu ve hükmü veren mahkemenin derecesinde olan Kıbrıscık Asliye Ceza Mahkemesi'nce şartla salıverilmesine karar verildiği anlaşılmaktadır. 

825 sayılı Yasa'nın 5. maddesi ile, şartla salıverilme kararının verilmesi ve gerektiğinde bu kararın geri alınması, mahkumiyet kararını vermiş olan mahkemenin reisine aittir, denilmek suretiyle, ceza hükmünün infazı şekillerinden olan şartla salıverilmeye ilişkin kararın da cezaya hükmeden mahkemece verilmesi esası kabul edilmiştir.  

Buna karşılık, 647 sayılı Yasa'nın 19. maddesinin 1712 sayılı yasa ile değişik 4. fıkrasında "...hükmü veren mahkemeye, hükümlü başka bir yerde bulunuyorsa, hükümlünün bulunduğu yerdeki hükmü veren mahkeme derecesinde bulunan mahkemeye..." denilmek suretiyle şartla salıverilme kararının infazın gerçekleştiği yer mahkemesince de verilebileceği esası getirilmiştir. 

Bu açıklamalar ışığında, her ne kadar ceza kanununun tatbikatına ilişkin bulunan 825 sayılı Yasa'da, şartla salıverilme kararının hükmü veren mahkemece verilmesi esası kabul edilmiş ise de; bu yasadan sonraki tarihli ve infaz hukukuna ilişkin özel yasa niteliğini taşıyan 647 sayılı Yasa'da bu kararın, hükümlünün bulunduğu yerdeki hükmü veren mahkemenin derecesinde bulunan mahkemece verileceğinin öngörülmüş olması karşısında, bu esasa bağlı olarak, şartla salıverilme kararının aynı mahkemece geri alınması, 647 sayılı Yasa'nın gerekçesinde açıklanan 19. maddenin anılan hükmü ile ilgili olarak "uygulamada, infaz yeri ile hükmü veren mahkeme çoğu defa ayrı yerlerde bulunduğundan, hükümlü hakkında meşruten tahliyesine mütedair kararın zaruri gecikmesini bertaraf etmek..." şeklindeki amaca da uygun düşecektir. 

Ayrıca, 647 sayılı Yasa'nın geçici 4. maddesinde yer alan "diğer kanunların bu kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz" hükmü gözönüne alındığında, 825 sayılı Yasa'nın 5. maddesi hükmünün 647 sayılı Yasa'nın 19. maddesindeki hükmü ile çeliştiğinin kabulü halinde de, uyuşmazlığın çözümünde 647 sayılı Yasa hükmüne itibar edilmesi gerekeceği açıktır.           

Açıklanan nedenlerle, hükümlünün şartla salıverilmesine Kıbrıscık Asliye Ceza Mahkemesi'nce karar verildiğine göre bu kararın geri alınmasına ilişkin davanın da aynı mahkemenin görev alanına girdiğinin kabulü ile Kıbrıscık Asliye Ceza Mahkemesi'nce verilen görevsizlik kararının kaldırılması gerekmektedir. 

 SONUÇ: Anlaşmazlığın niteliğine göre, davanın çözümünde adli yargı yerinin görevli olduğuna, bu nedenle Kıbrıscık Asliye Ceza Mahkemesi'nin 4.10.2000 günlü, E:2000/44, K:2000/44 sayılı görevsizlik kararının kaldırılmasına, 9.7.2001 günü kesin olarak oybirliği ile karar verildi.