OLAY : Bolu İli, Merkez, Tetemeçele Köyü İhtiyar Meclisince, 4.6.1990 tarih ve 17 sayı ile; Soğukpınar kaynak suyunun, köyün içmesuyu olarak kullanılması için alınmasına ve köyün mahallelerine, okula, camiye ve türbeye içmesuyu olarak verilmesine, su yolunun kazılmasına, masrafların köyden toplanmasına ve imece olarak köy halkının çalıştırılmasına, malzeme ve kepçe temini için Köy Hizmetlerine müracaat edilmesine, karar verilmiş; bu karar, Valilik Makamınca 7.8.1990 gününde onaylanmıştır.

Bu karar gereğince, köyün ihtiyaç duyduğu malzemenin temini için, 27.5.1991 gününde Valiliğe yapılan başvuru üzerine, Köy Hizmetleri İl Müdürlüğünce 18.6.1990 gününde yapılan ölçüm sonucunda, adı geçen Köyün "Hallar- Karaseferler- Musalar" Mahallelerini kapsayacak şekilde kurulacak içmesuyu şebekesi için gerekli malzeme, çizilen kroki üzerinde belirtilmiş, "Özel İdare Ayni Yardımları İle İçmesuyu Getirilecek Ünite" kapsamında konuyu ele alan Bolu İli Daimi Encümenince, 16.6.1991 tarih ve 11 sayı ile yapılması kararlaştırılan, çimento, su borusu ve inşaat demirinden oluşan ayni yardımların 9.7.1991 gününde Köy Muhtarlığına teslim edilmesi üzerine, sözkonusu içmesuyu tesisinin inşaasına başlanmıştır.

Adıgeçen Köyün "Horbacı ve Dağdelen" Mahalleleri sakinleri olan davacılar tarafından, içmesuyu şebekesinden yararlanmaları planlanan mahallelerin sakinleri ile Köy Muhtarına karşı, Soğukpınar su kaynağında Horbacı ve Dağdelen Mahallelerinin kadim sulama suyu haklarının bulunduğu ileri sürülerek, suya vaki el atmanın önlenmesi istemiyle, 11.7.1991 gününde adli yargı yerine dava açılmış ise de; Yargıtayca onanmak ve karar düzeltme istemi de reddedilmek suretiyle 19.2.1993 tarihinde kesinleşen Bolu Asliye Hukuk Mahkemesinin 25.12.1991 gün ve 1991/1092- 1814 sayılı kararı ile, suyun getirilmesi işini yürüten ve bu yolda köy yararına karar alan köy tüzel kişiliğine karşı dava açılması gerekirken, içmesuyundan yararlanacak kişiler olmakla birlikte kendiliklerinden faaliyette bulunmayan köylülere karşı açılmış olması nedeniyle, dava husumet yönünden reddedilmiştir.

Bunun üzerine davacılar, aynı istekle, bu kez Tetemeçele Köyü Tüzel Kişiliğine karşı, 17.3.1993 gününde adli yargı yerine dava açmışlardır.

BOLU ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ; 7.7.1995 gün ve E: 1993/284, K: 1995/577 sayı ile, tanıklar dinlenerek mahallinde keşif yapıldığı ve su kaynaklarından numuneler alınarak tahlile gönderildiği; keşifte, dava konusu Soğukpınar kaynağının Tetemeçele Köyünün idari sınırları içinde kaldığının, kaynağın yerinin Devlet ormanı olduğunun, çevresinde şahıslara ait taşınmaz bulunmadığının görüldüğü; bu kaynaktan, başka köylerin yararlanmadığının, suyun Tetemeçele Köyüne ait olduğunun, bu nedenle tahsis kararına gerek olmadığının anlaşıldığı; Köy İhtiyar Heyetince, bu suyun mahalle ismi vermeden köyün bütün mahallelerine içmesuyu olarak tahsisine karar verildiği; bu karar doğrultusunda, Tetemeçele Köyünün beş mahallesinden olan Hallar, Karaseferler ve Musalar Mahallelerine, İl Daimi Encümeninin kararıyla sağlanan yardımla boru döşenerek, bu suyun yarısının içmesuyu olarak götürüldüğü; davalı Tetemeçele Köyü Muhtarlığının, aldığı kararla içme suyunu aynı Köyün mahalleleri arasında paylaştırdığı; Soğukpınar suyunun genel bir su olduğu; genel suyun paylaştırılması kararı, idari bir karar olduğundan, bu kararın iptali veya davanın çözümü konusunun idari yargının görevi olduğu; nitekim, Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin 16.9.1986 tarih ve 1986/3020-7966 sayılı kararında "Genel suyun yönetim ve dağıtımına ilişkin ihtilaflar adli yargıda çözümlenemez." denildiği gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş; bu karar, davacıların temyiz istemi üzerine YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ'nin 14.3.1996 gün ve E: 1996/707, K: 1996/3462 sayılı kararıyla onanmak, kararın düzeltilmesi istemi de aynı DAİRE'nin 11.6.1996 gün ve E: 1996/5989, K: 1996/6867 sayılı kararıyla reddedilmek suretiyle, kesinleşmiştir.

Davacılar vekilinin, 25.6.1996 günlü dilekçe ile, dosyanın idare mahkemesine gönderilmesi yolundaki istemi nedeniyle, adıgeçen Hakimlikçe adli yargı dosyasının gönderilmesi üzerine Sakarya İdare Mahkemesince, 28.6.1996 gün ve 1996/1085-1543 sayı ile, 2577 sayılı Yasanın 3 ve 9. maddelerine uygun şekilde Mahkemelerine açılmış bir dava bulunmadığı gerekçesiyle, dosya esasının kapatılmasına karar verilerek, adli yargı dosyası Mahkemesine geri çevrilmiştir.

Bunun üzerine, davacılar vekilince, usulüne uygun dilekçe ile, Soğukpınar suyunun tahsisine ilişkin 4.6.1990 tarih ve 17 sayılı Tetemeçele Köyü Tüzel Kişiliği kararının iptali istemiyle, 24.7.1996 gününde idari yargı yerine dava açılmıştır.

SAKARYA 1. İDARE MAHKEMESİ'nce; 15.4.1999 gün ve E: 1996/1239 sayı ile, bakılan davada, hernekadar adli yargı yerinin görevsizlik kararı suyun paylaştırılması işleminin 4.6.1990 tarih ve 17 sayılı Köy İhtiyar Heyeti kararı ile olduğu, bu idari karara karşı açılan davanın da idari yargı yerince çözümlenmesi gerektiği gerekçesine dayanmakta ise de, dosyada mevcut evrakların incelenmesinden, söz konusu idari kararın, dava daha adli yargı aşamasında iken, bir başka idari karar ile (13.4.1994 tarih ve 24 sayılı Köy İhtiyar Heyeti kararı) iptal edildiğinin görüldüğü; dolayısıyla, 4.6.1990 tarih ve 17 sayılı Köy İhtiyar Heyeti kararının iptali istemiyle Mahkemelerine bu davanın açıldığı 24.7.1996 tarihinde, artık adli yargı yerinin görevsizlik kararına dayanak alınan sözkonusu karar hukuki geçerliliğini devam ettiren bir idari işlem olarak mevcudiyetini sürdürmediğinden, bu işlemin Mahkemelerince yargısal denetiminin yapılması olanağının da bulunmadığı; öte yandan, sözkonusu Köy İhtiyar Heyeti kararı sonradan aynı heyetçe iptal edilmekle, tesis edildiği tarihten itibaren hukuki geçerliliğini yitirdiğinden, ortada, herhangi bir idari karara dayanmayan bir suya el atma durumunun sözkonusu olduğu; dolayısıyla, işbu davaya konu uyuşmazlığın çözümünün, Mahkemelerinin değil, adli yargı yerinin görev alanına girdiği; ancak, aynı konuda açılmış olan davada daha önce adli yargı yerince görevsizlik kararı verildiğinden bahisle, görevli yargı yerinin belirlenmesi için 2247 sayılı Yasanın 19. maddesine göre Uyuşmazlık Mahkemesine başvurulmasına, davanın incelenmesinin Uyuşmazlık Mahkemesinin karar vermesine değin ertelenmesine karar verilmiş ve adli ve idari yargı dosyaları, anılan kararın ekinde Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanlığına gönderilmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE: Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümünün, Mustafa Bumin'in Başkanlığında, Üyeler: O. Hulusi Mustafaoğlu, M. Salim Özer, Nursel Aymakoğlu, Zafer Kantarcıoğlu, Dr. Erol Alpar ve Ertuğrul Taka'nın katılımlarıyla yapılan 21.6.1999 günlü toplantısında, Raportör- Hakim İsa Yeğenoğlu'nun davanın çözümünde idari yargı yeri görevli olduğundan İdare Mahkemesinin başvurusunun reddi gerektiği yolundaki raporu ve dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Mustafa Ekinci ile Danıştay Savcısı Tülin Özdemir'in davanın çözümü idari yargının görev alanına girdiğinden İdare Mahkemesinin başvurusunun reddi gerektiğine ilişkin yazılı ve sözlü açıklamaları dinlendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Dava, köy yönetimince Soğukpınar kaynağından köye içmesuyu getirilmesi üzerine, bu kaynak üzerinde kadim sulama suyu hakları bulunduğunu ileri süren bir kısım köy halkı tarafından, adli yargı yerinde, suya vaki el atmanın önlenmesine; idari yargı yerinde ise, sözkonusu kaynağın köyün içme suyu ihtiyacına tahsisine ilişkin 4.6.1990 tarih ve 17 sayılı İhtiyar Meclisi kararının iptaline karar verilmesi istemiyle açılmıştır.

Dosyanın incelenmesinden, Tetemeçele Köyü İhtiyar Meclisinin 4.6.1990 gün ve 17 sayılı kararıyla, merkezi idarenin ayni ve teknik yardımlarından yararlanılarak Devlet - vatandaş işbirliği çerçevesinde kurulan içmesuyu şebekesi ile, Soğukpınar kaynak suyunun Hallar, Karaseferler ve Musalar Mahallelerinin kullanımına verildiği; bu kaynak üzerinde kadim sulama suyu haklarının bulunduğunu ileri süren Horbacı ve Dağdelen mahalleleri sakinlerince konunun yargı önüne götürülmesi ve köy halkı arasında husumet doğması üzerine, İhtiyar Meclisinin 13.4.1994 gün ve 24 sayılı kararıyla, adli yargı yerine açılan davada köyün içmesuyu kaynağı olan Ahlatdibi kaynağı ile Kireçciksuyu ve Yayladeresi (Karanlıkdere) kaynak sularının içilebilir nitelikte olduğunun belirlendiğinden bahisle, Köyde ikilik yaratmaması, vatandaşlar arasında birlik ve beraberliğin sağlanmasına binaen içmesuyu ihtiyacının Soğukpınar su kaynağından karşılanmasına ilişkin 4.6.1990 tarih 17 no'lu karar geri alınarak su ihtiyacının Soğukpınar suyu haricindeki bir su kaynağından alınması, bu su kaynağının mülki hudutlar dahilinde bulunan Elikpınarı'ndan alınması yolunda bir karar verildiği; İdare Mahkemesinin 20.3.1997 günlü Ara Kararı ile; İhtiyar Meclisinin 13.4.1994 gün ve 24 sayılı kararından, dava konusu 4.6.1990 gün ve 17 sayılı kararın geri alındığının anlaşıldığından bahisle sözkonusu geri alma kararından sonra uyuşmazlık konusunun devam edip etmediğinin sorulması üzerine, köy temsilcisinin 28.4.1997 gününde mahkeme kaydına giren 11.4.1997 günlü cevap dilekçesinde, taraflar arasındaki ihtilaf ve husumetin devam etmekte olduğu ve meselenin yargısal yolla çözüme kavuşturulmasının zorunluluk arzettiğinin bildirildiği anlaşılmaktadır.

442 sayılı Yasanın 13. maddesinde, köye kapalı yoldan içilecek su getirmek ve çeşme yapmak, köylünün mecburi işlerinden sayılmış; 831 sayılı Sular Hakkında Kanunun 1. maddesinde ise, "... köylerde ihtiyacatı ammeyi temine mahsus suların tedarik ve idaresi (...) Köy Kanunu mucibince ihtiyar meclislerine aittir." hükmüne yer verilmiştir.

Olayda, Soğukpınar kaynak suyunun köye içmesuyu olarak getirilmesine ilişkin 4.6.1990 tarih ve 17 sayılı İhtiyar Meclisi kararı, aynı organ tarafından 13.4.1994 tarih ve 24 sayılı kararla geri alınmıştır.

Bir idari işlemin geri alınmasının, ilk işlemi, yapıldığı tarihten itibaren ortadan kaldıracağı ve geri alma işleminin yargısal iptal gibi sonuçlar doğuracağı, gerek doktrin gerekse yargısal içtihatların kabul ettiği idare hukukunun bilinen kuralıdır.

Bu durumda, idari yargı yerine dava açılmadan önce, iptali istenilen tahsis kararının Köy İhtiyar Meclisinin 13.4.1994 tarih ve 24 sayılı kararıyla geri alınmış olması nedeniyle, ortada idari davaya konu edilebilecek bir işlem bulunmadığından, genel su kaynağından köye içmesuyu getirilmesi, davacıların üzerinde kadim hakları bulunduğunu ileri sürdükleri suya, herhangi bir idari işleme dayalı olmaksızın el atma niteliği taşımaktadır.

İdarenin yürütmekle yükümlü bulunduğu kamu hizmetine ilişkin olarak uygulamaya koyduğu plan ve projeye göre meydana getirdiği yol, kanal, baraj, su yolları, su şebekesi gibi tesislerin kurulması işletilmesi ve bakımı sırasında kişilere verdiği zararların tazmini istemiyle açılacak davaların görüm ve çözümünün, idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları muhtel olanlar tarafından açılacak tam yargı davaları kapsamında yargısal denetim yapan idari yargı yerine ait olduğu; idarece herhangi bir ayni hakka müdahalede bulunulduğu, özel mülkiyete konu taşınmaza kamulaştırmasız el atıldığı veya plan ve projeye aykırı iş görüldüğü iddiasıyla açılacak müdahalenin men'i ve meydana gelen zararın tazmini davalarının ise, mülkiyete tecavüzün önlenmesine ve haksız fiillere ilişkin özel hukuk hükümlerine göre adli yargı yerince çözümleneceği, yerleşik yargısal içtihatlarla kabul edilmiş bulunmaktadır.

Belirtilen durum karşısında, köy yönetimince, herhangi bir idari işleme dayalı olmaksızın köyün içmesuyu ihtiyacında kullanılmak üzere Soğukpınar kaynağından su alınmasının, kadim sulama suyu hakkının bulunduğu iddiasına dayanılarak önlenmesine yönelik davanın, Medeni Kanun hükümlerine göre adli yargı yerince çözümü gerekir.

Açıklanan nedenlerle, Sakarya 1. İdare Mahkemesince 2247 sayılı Yasanın 19. maddesine göre yapılan başvurunun kabulü ile Bolu Asliye Hukuk Mahkemesinin görevsizlik kararının kaldırılması gerekmektedir.

SONUÇ : Davanın çözümünde adli yargı yeri görevli olduğundan Sakarya 1.

İdare Mahkemesince yapılan başvurunun kabulüne, bu nedenle Bolu Asliye Hukuk Mahkemesinin 7.7.1995 günlü, E: 1993/284, K: 1995/577 sayılı görevsizlik kararının kaldırılmasına, Üyelerden Nursel Aymakoğlu ve Zafer Kantarcıoğlu'nun karşı oyları ve oyçokluğu ile, 21.6.1999 gününde kesin olarak karar verildi.

KARŞI OY : --------

Uyuşmazlığa konu edilen olayda, iptali istenilen 4.6.1990 tarih ve 17 sayılı İhtiyar Meclisi kararı, taraflar arasındaki ihtilafın yargı önüne götürülmesinden önce mevcut olduğu gibi: içmesuyu şebekesi kurularak icra edilmekle ve suyun yönetimi İhtiyar Meclisine geçmiş olmakla hukuki sonuçlarını da doğurmuş bulunmaktadır.

Öte yandan, İhtiyar Meclisince, 13.4.1994 tarih ve 24 sayı ile; "... 4.6.1990 tarih ve 17 no'lu kararı iptal ederek geri alarak su ihtiyacının Soğukpınar suyu haricindeki bir su kaynağından alınmasına..." yolunda bir karar verilmiş olmasına karşın, tarafların beyanlarından da anlaşılacağı üzere, geri alma kararının sözkonusu ilk kararın hukuki sonuçlarını ortadan kaldıracak hukuki etkiden yoksun olduğu ve Soğukpınar kaynağından içmesuyu verildiği sürece de, geri alındığı ifade edilen ilk kararın hukuki sonuçlarını doğurmaya devam edeceği kuşkusuzdur.

İdari işlemler hakkında, hukuka aykırı olduklarından bahisle iptalleri istemiyle açılan idari davalarda, hukuka uygunluk denetiminin, idari işlemlerin tesis edildikleri tarih itibariyle yapılması gerektiği, idare hukukunun bilinen ilkelerindendir. Bir idari işlem, tesis edildiği tarih itibariyle tüm sonuçlarıyla ortadan kaldırılmadığı, geri alınmadığı sürece, bu işlemin konusuz kaldığını veya hukuki geçerliliğini yitirdiğini söylemek olanaksızdır.

Bu durumda, işletilmeye devam edilen içmesuyu şebekesinin Soğukpınar kaynağından beslenmesine ve bu tesisin İhtiyar Meclisinin idaresinde bulunmasına göre, 4.6.1990 gün ve 17 sayılı İhtiyar Meclisi kararının hukuki varlığını sürdürmesi karşısında, idari işlemin iptali istemiyle açılan davanın görüm ve çözümünde idari yargı yerinin görevli olduğu açıktır.

Belirtilen nedenlerle, Sakarya 1. İdare Mahkemesince 2247 sayılı Yasanın 19. maddesine göre yapılan başvurunun reddi gerektiği düşüncesiyle, aksi yöndeki çoğunluk kararına karşıyız.

Üye Üye

Nursel AYMAKOĞLU Zafer KANTARCIOĞLU